نفقه چیست؟ نکات مهمی که درباره ی آن باید بدانید ⚖️【سال1403】

نفقه چیست و در چه صورتی به زن تعلق می گیرد؟ قانون مدنی اشاره دارد که حق طلاق با مرد است؛ اما در مقابل زن نیز حق برخورداری از حقوق مالی و غیر مالی را در اختیار دارد. یکی از مهم ترین حقوق مالی زن در ازدواج، نفقه می باشد. نفقه به معنای تامین نیازهای زندگی زن و فرزندان است که مرد در زمان نکاح به انجام آن ملزم می شود. در این مقاله سعی داریم به بررسی کامل مسائل مربوط به نفقه بپردازیم تا اطلاعات شما در این زمینه به میزان قابل توجهی افزایش پیدا کند. در صورت آگاهی از حقوق زنان در ازدواج است که می توانید با نگاهی دقیق تر در این زمینه گام بردارید و از پایمال شدن منافع خود جلوگیری کنید. لطفا تا انتهای مقاله در مجله حقوقی برترین وکیل با ما همراه باشید.

نفقه چیست؟

قانون و شرع مرد را موظف به تامین هزینه های زندگی فرزندان و همسر خود کرده است. چنین وظایفی را در قانون نفقه می نامند. در واقع اگر زن وظایف زوجیت خود را به درستی انجام دهد و در عوض مرد هزینه های زندگی او را برآورده نکند زن می تواند با مراجعه به محاکم قضایی، مرد را تحت پیگرد قانونی قرار دهد. همواره در خصوص نحوه پرداخت مهریه، میزان و شرایط پرداخت آن در بین افراد اختلفاتی وجود دارد که همین موضوع اهمیت نفقه را نمایان می کند.

با توجه به اینکه نفقه از جمله مهم ترین حقوق مالی زن در قانون و شرع به شمار می آید سعی داریم به این سوال پاسخ دهیم که نفقه چیست؟ و میزان آن چقدر است؟ در صورتی می توانیم زندگی مشترک را به سلامت ادامه دهیم که هزینه های زندگی آن تامین شده و دغدغه ای از این بابت برای اعضای خانواده وجود نداشته باشد. به میزان هزینه ای که لازم است مرد برای تامین نیازهای زندگی در اختیار اعضای خانواده قرار دهد، در اصطلاحات حقوقی نفقه می گویند.

به طور کلی قانون مدنی اشاره دارد که نفقه به دو دسته از افراد تعلق می گیرد. زن و ارقاب نزدیک شامل دریافت نفقه می شوند. فرزند در قانون جزو ارقاب نسبی به شمار می آید و نفقه به او تعلق می گیرد. شرط دریافت نفقه توسط زن، انجام وظایفی است که قانون به او محول کرده است. در واقع تنها وظیفه ای که قانون مدنی برای زن تعیین کرده است، تمکین از شوهر می باشد. تنها در صورتی زن می تواند از نفقه برخوردار شود که از شوهر خود تمکین داشته باشد و نشوز او به اثبات نرسد.

چه کسانی می توانند نفقه دریافت کنند؟

در بالا سعی کردیم به این سوال پاسخ دهیم که نفقه چیست؟ اکنون سعی داریم به این سوال پاسخ جامعی ارائه دهیم که نفقه به چه کسانی تعلق می گیرد. در بالا اشاره داشتیم که نفقه به دو دسته از افراد تعلق می گیرد و مرد ملزم به پرداخت هزینه های زندگی آن ها است. در ادامه به این دو دسته که شامل دریافت نفقه می شوند اشاره خواهیم داشت:

نفقه ارقاب در خط عمودی: ماده 1196 قانون مدنی به صراحت اعلام می دارد که از میان ارقاب تنها ارقاب نسبی در خط عمودی موظف هستند در حق یکدیگر انفاق داشته باشند. منظور از ارقاب نسبی ترتیب قرار گرفتن آن ها پشت سر هم به صورت نسل در نسل می باشد. این موضوع شامل حال مادربزرگ، پدربزرگ، فرزندان، نوه، پدر، مادر و… می شود. بر طبق این قانون قرابت هایی که به واسطه سبب و یا رضایی به وجود آمده باشند شامل دریافت نفقه نمی شوند.

نفقه فرزند: فرزند جزو ارقاب نسبی به شمار می آید و قانون مدنی موقعیتی را ترسیم می کند که در آن پدر ملزم است هزینه های زندگی فرزند خود را تامین نماید. در واقع به میزان هزینه های زندگی فرزند نیز نفقه می گویند. آگاهی از این حقوق مالی توسط زن و فرزندان می تواند آن ها را در تصمیم گیری هایشان یاری نماید. البته باز هم تاکید می کنیم که لازم دریافت نفقه توسط زن، تمکین او از شوهر است. چنانچه زن نشوز داشته باشد، حق برخورداری از نفقه نیز از او سلب می شود.

طبق ماده 1199 قانون مدنی، پدر در صورت استطاعت مالی ملزم است که هزینه های زندگی فرزند را به عنوان نفقه به او پرداخت نماید. در صورتی که پدر توانایی مالی مناسبی برای تامین هزینه های زندگی فرزند خود را نداشته باشد، اجداد پدری ملزم به پرداخت نفقه فرزند هستند. در واقع قانون مدنی به صراحت اعلام می دارد که پرداخت نفقه فرزند در گرو استطاعت مالی پدر او قرار دارد.

نفقه زوجه: بر اساس ماده 1106 قانون مدنی مرد ملزم شده است تا در صورت جاری شدن عقد نکاح تمامی هزینه های زندگی همسر را به او پرداخت نماید. در صورتی که زن بدون دلیل قانون یا شرعی و یا هیچ مجوز دیگری از وظایف خود امتناع ورزد، نفقه شامل حال او نخواهد شد؛ بنابراین می توان گفت شرط دریافت نفقه توسط زن، تمکین از شوهر است. چرا که در غیر این صورت نشوز زن به اثبات رسیده و زن نمی تواند به این دسته از حقوق مالی خود دست پیدا کند.

مشاوره حقوقی آسان با بهترین وکیل نفقه در تهران را از دست ندهید!

نفقه شامل چه مواردی می شود؟

اکنون سعی داریم به این سوال پاسخ دهیم که نفقه چیست و چه مواردی را شامل می شود؟ باید اشاره داشته باشیم که ماده 1107 قانون مدنی به طور کلی مواردی که نفقه شامل آن ها می شود را اعلام داشته است. بر طبق این قانون نفقه شامل تمامی نیازهای زن می شود. در واقع مرد ملزم است هر نیازی که زن برای ادامه زندگی با آن ها رو به رو است را تامین نماید. مسکن، لباس، غذا و نوشیدنی، اسباب و اثاثیه منزل، هزینه های درمانی و بهداشتی، خادم در صورت بروز بیماری از جمله مواردی است که مرد ملزم به تامین آن ها شده است.

باید اشاره داشته باشیم که مواردی که در قانون ذکر شده است تنها از باب مثال است و نفقه زن تنها شامل آن ها نمی شود. در واقع مرد موظف است تمامی نیازهای زن را برطرف سازد و ممکن است علاوه بر موارد ذکر شده نیازهای دیگری نیز وجود داشته باشد. البته تنها نیازهای متعارف زن مد نظر قرار گرفته است. لازم است این نیازها با شان زن تناقضی نداشته باشد. در واقع مرد ملزم نیست نیازهای نامتعارف و غیر اصولی زن را به عنوان نفقه در اختیار او قرار دهد.

باید اشاره داشته باشیم که قانون هزینه های مربوط به ادامه تحصیل زن را جزو زیر شاخه های نفقه قرار نداده است؛ اما باید اشاره داشته باشیم که هزینه های مربوط به تحصیل فرزندان شامل نفقه می شود و پدر ملزم به پرداخت شهریه مدرسه می باشد. در صورتی که مرد از این وظیفه کوتاهی کند، امکان پیگرد قانونی برای او وجود دارد. در این خصوص باید اشاره داشته باشیم که هزینه مربوط به شهریه دانشگاه فرزند از جمله وظایف پدر در خصوص پرداخت نفقه به شمار نمی آید.

میزان نفقه چقدر است؟

حال با این سوال مواجه هستیم که نفقه چیست و میزان آن چقدر است؟ در بالا اشاره داشتیم که ماده 1107 قانون مدنی به تمامی نیازهای زن اشاره داشته است. مرد ملزم به تامین هزینه های لازم برای پوشش دادن تمامی نیازهای متعارف زن می باشد. میزان نفقه به میزان زیادی به شرایط زندگی زن و شان اجتماعی او بستگی دارد. از این رو می توان گفت که میزان نفقه ای که برای هر زن تعیین می گردد کاملا مشابه با سایر زنان نیست و این مبلغ به صورت انحصاری برای هر زوجه مشخص می گردد.

باید دقت داشته باشیم که نیازهای مالی بانوان دارای تفاوت هایی با یکدیگر می باشد. به طور معمول نفقه در زمان طلاق به میان می آید. در این شرایط است که زن درخواست پرداخت نفقه از مرد می کند. در صورتی که نشوز زن در دادگاه به اثبات نرسد، مرد ملزم می شود که مبلغی را به عنوان نفقه در اختیار زوجه قرار دهد. در این صورت است که کارشناسان بر اساس شان اجتماعی زن و نیازهایی که در اختیار داشته، مبلغی را به عنوان نفقه برای او تعیین می کنند.

به طور معمول زن و مرد بر سر میزان نفقه به توافق می رسند و مبلغی که لازم است مرد در اختیار زن قرار دهد را مشخص می کنند؛ اما در صورتی که توافق اتفاق نیفتد، زن و مرد می توانند به دادگاه مراجعه کرده و از محاکم قضایی برای تعیین نفقه کمک بگیرند. در واقع هر یک از زوجین درخواست تعیین نفقه بدهد، دادگاه موضوع را به کارشناس تعیین مهریه ارجاع می دهد. این کارشناسان ملزم هستند نفقه زن را تعیین نموده و میزان دقیق آن را مشخص کنند.

در این صورت دادگاه مبلغی را به عنوان نفقه زن تعیین می کند. لازم است هر یک از زوجین به مبلغ اعلام شده از دادگاه احترام گذاشته و از آن تبعیت کنند. چرا که حکم دادگاه در این صورت لازم الاجرا است. باید دقت داشته باشیم که در تعیین میزان نفقه از سوی دادگاه، همواره به توانایی مالی مرد نیز توجه می شود. به همین دلیل نمی توان میزان دقیق نفقه را اعلام کرد. چرا که تعیین این میزان نفقه به عوامل مختلفی بستگی دارد و این عوامل برای هر یک از زوجین با دیگری متفاوت است.

آیا در زمان نکاح می توان شرط کرد که زن نفقه دریافت نکند؟

در بالا به این پرسش پاسخ کاملی دادیم که نفقه چیست و شامل چه مواردی می شود؟ اکنون سعی داریم به این سوال پاسخ جامعی دهیم که آیا می توان در ابتدای عقد شرط کرد که به زن نفقه تعلق نگیرد؟ در این خصوص بین فقها و حقوقدانان تفاوت نظر وجود دارد. به نظر می رسد که نفقه جزو مواردی ذاتی در عقد نکاح دائم نباشد. در واقع نفقه از جمله حقوق مالی زن به شمار می آید و به نظر می رسد که زوجین می توانند در زمان عقد در این خصوص به توافقات لازم برسند.

در واقع در خصوص پرداخت نفقه، توانایی مالی مرد موضوعیت ندارد. در اصل چنین نیست که اگر مرد توانایی مالی مناسبی دارد می بایست به طور قطع نفقه زن را پرداخت نماید. حتی اگر مرد فقیر باشد و تمکن مالی در اختیار نداشته باشد، مرد ملزم است نفقه او را تمام و کمال پرداخت نماید. در صورتی که زن شاغل باشد و یا تمکن مالی مناسبی در اختیار داشته باشد، باز هم مرد موظف شده است حقوق مالی او در خصوص نفقه را به او پرداخت نماید. تنها عاملی که باعث سلب پرداخت نفقه می شود، عدم تمکین زن است.

هزینه های درمانی زن تا چه اندازه شامل نفقه می شود؟

در بالا اشاره داشتیم که هزینه های درمان زن در صورتی که به بیماری مبتلا شده باشد، بر عهده مرد است. در واقع مرد ملزم است تمامی هزینه های مربوط به بیماری های متعارف را در اختیار زن قرار دهد و به نوعی نفقه او را در این خصوص پرداخت کند. در صورتی که زن به بیماری صعب العلاجی مبتلا شده باشد، مرد طبق قانون ملزم به پرداخت نفقه های مربوط به درمان این گونه از بیماری ها که معمولا هزینه های درمانی گزافی نیز دارند، نیست!

در صورتی که زن مبتلا به بیماری باشد، لازم است توانایی های مالی مرد نیز مورد توجه قرار بگیرد. چرا که اشاره داشتیم که میزان نفقه به میزان زیادی به توانایی و تمکن مالی مرد بستگی دارد. در واقع قاضی به کارشناس وظیفه می دهد که هزینه های مربوط به درمان همسر را محاسبه کرده و آن را به طور دقیق اعلام دارد. در این صورت است که مرد موظف می شود که پس از رای دادگاه، هزینه درخواست شده را به طور کامل در اختیار زن قرار دهد و نفقه مربوط به درمان را پرداخت نماید.

در چه صورتی به زن نفقه تعلق نمی گیرد؟

در قانون به صراحت اعلام شده است که زن در تمامی شرایط می تواند از حقوق مالی خود در خصوص مهریه بهره مند شود و تنها در یک مورد بسیار خاص است که به زن مهریه تعلق نمی گیرد. در واقع برای دریافت مهریه هیچ گونه شرط و شروطی در نظر گرفته نشده است و در همه حال مرد موظف است مبلغی را که در زمان نکاح به عنوان مهریه تعیین کرده است را در صورت مطالبه زن در اختیار او قرار دهد و به این شکل به تعهدات مالی خود عمل نماید.

اما در خصوص نفقه موضوع کاملا متفاوت است. نفقه نیز به مانند مهریه از جمله تعهدات مالی مرد به شمار می آید؛ اما در پاسخ به این سوال که نفقه چیست و در چه صورتی به زن تعلق نمی گیرد؟ باید اشاره داشته باشیم که نفقه نیز به مانند مهریه از جمله تعهدات مالی مرد به شمار می آید که دریافت آن برخلاف مهریه دارای شروطی است. در واقع زن تنها در صورتی می تواند نفقه دریافت کند که از مرد تمکین داشته باشد. تمکین تنها وظیفه ای است که در قانون به زن محول شده است.

معنای تمکین برای دریافت نفقه چیست؟

در واقع تمکین از جمله وظایفی است که قانون مدنی آن را به زن محول کرده است. تمکین به معنای تبعیت زن از شوهر برای سکونت در منزلی است که برای زندگی مشترک تهیه کرده است. همچنین زن ملزم است وظایف زناشویی خود را به طور کامل انجام دهد. قانون مدنی اعلام داشته است که مرد رئیس خانواده می باشد. لازم است زن این موضوع را در نظر گرفته و از خواسته های مشروع و متعارف و منطقی مرد تبعیت داشته باشد. تمامی این موارد شامل تمکین می شود.

به زنی که به طور عمدی و بدون مجوز قانونی و شرعی از مرد خود تمکین نکند، ناشزه گفته می شود. قانون مدنی به صراحت اعلام داشته است که شرط دریافت نفقه توسط زن، تمکین او از شوهر می باشد؛ بنابراین اگر زن ناشزه باشد و مرد بتواند این موضوع را در دادگاه به اثبات رساند، وظیفه پرداخت نفقه از مرد سلب می شود و در این شرایط زن نمی تواند به حقوق مالی خود در خصوص نفقه دست پیدا کند؛ اما در صورت ناشزه بودن زن، همچنان مهریه به او تعلق می گیرد.

لزوم مراجعه به وکیل برای دریافت نفقه

اشاره داشتیم که نفقه یکی از مهم ترین حقوق مالی زن در زمان ازدواج است که قانون مرد را ملزم به پرداخت آن کرده است. مسائل مربوط به نفقه اکثرا در زمان طلاق به میان می آید و در آن زن به دنبال حقوق مالی خود است؛ اما باید دقت داشته باشیم که گاهی پرداخت نفقه از سوی مرد با مشکلاتی رو به رو می شود و یا اینکه ممکن است مرد به کلی از پرداخت آن صرف نظر کند. در این شرایط لازم است به دلیل پیچیدگی دعاوی مربوط به نفقه این کار را به یک وکیل مجرب و خبره بسپارید.

وکیل نفقه در تهران با پیچ و خم های مسیر آشنایی کامل دارد و در صورت لزوم می تواند بهترین راهکار را برای وصول مطالبات به شما پیشنهاد دهد. به کمک یک وکیل می توانید از حقوق قانونی خود در ازدواج آشنا شده و جهت احقاق آن ها قدم بردارید. همچنین اگر همسر از مرد تمکین نداشته باشد، می توانید با اثبات آن در دادگاه از پرداخت نفقه امتناع کنید؛ اما اثبات عدم تمکین در دادگاه نیز با پیچیدگی و دشواری هایی همراه است. بهتر است در این زمینه نیز به تجربیات وکیل متخصص در این زمینه اعتماد کنید.

کلام آخر

از اینکه در این مقاله ما را همراهی کردید از شما سپاسگزاریم. در این مقاله سعی کردیم پاسخ دقیقی به سوال نفقه چیست؟ بدهیم و شما را با نحوه و میزان تعیین آن از سوی دادگاه آشنا کنیم. همچنین تلاش کردیم لزوم تمکین زن برای دریافت نفقه را مورد بررسی قرار دهیم و مشخص کنیم در چه شرایطی به زن نفقه تعلق نمی گیرد. اکنون که به پایان مقاله رسیده ایم از شما درخواست می کنیم که نظرات و تجربیات خود را در قسمت دیدگاه با سایر مخاطبان برترین وکیل به اشتراک بگذارید.