دادگاه کیفری چیست؟ + بررسی صلاحیت آن ⚖️【سال1403】
به طور کلی دعاوی مطرح شده در محاکم قضایی را می توان به دو دسته دعاوی حقوقی و کیفری تقسیم کرد. دعاوی کیفری در دادگاه های کیفری اقامه می شوند و توسط قاضی پرونده مورد بررسی قرار می گیرد. لازم به ذکر است که در دعاوی کیفری شاهد وقوع جرم و پایمال شدن حقوق برخی از افراد جامعه یا سازمان ها هستیم. از این رو، قانون برای انواع جرم مجازات هایی را در نظر گرفته است. در این مقاله سعی داریم به این سوال پاسخ دهیم که دادگاه کیفری چیست؟ پس با ما همراه باشید.
با حضور بهترین وکیل تهران مسائل کیفری را آسان تر حل کنید.
دادگاه کیفری چیست؟
در خصوص این سوال که دادگاه کیفری چیست؟ لازم است این موضوع را ذکر کنیم که دادگاه کیفری مرجعی است که به جرایم رسیدگی می‌کند. در این دادگاه، اتهامات علیه متهم بررسی و در صورت احراز مجرمیت، مجازات تعیین می‌شود؛ به عبارت دیگر، دادگاه کیفری نهادی است که وظیفه رسیدگی به جرایم و تعیین مجازات برای مجرمان را بر عهده دارد. باید به این موضوع اشاره داشته باشیم که حدود و مرز این جرایم و نیز مجازات های مربوط به آن را قانونگذار با در نظر گرفتن شرایط مختلف تعیین می کند.
صلاحیت دادگاه کیفری به معنای قدرت و اختیار رسیدگی به جرایم است. صلاحیت دادگاه کیفری بر اساس جرم ارتکابی، ارزش مالی جرم، محل وقوع جرم و درجه اهمیت جرم تعیین می‌شود. در ایران، دادگاه‌های کیفری به دو دسته دادگاه‌های بدوی و دادگاه‌های تجدیدنظر تقسیم می‌شوند. دادگاه‌های بدوی مرجع رسیدگی به جرایم در مرحله نخست هستند. دادگاه‌های تجدیدنظر مرجع رسیدگی به اعتراضات نسبت به آرای دادگاه‌های بدوی هستند. این دادگاه ها تابع قوانین خاص خود هستند.
آرای دادگاه کیفری قابل اعتراض است. در صورت اعتراض به رای دادگاه، پرونده به مرجع بالاتر ارسال می‌شود و مرجع بالاتر رای دادگاه بدوی را بررسی و در صورت لزوم، آن را نقض می‌کند. اکنون باید به این نکته اشاره داشته باشیم که اعتراض به آرای صادر شده از سوی دادگاه های کیفری تابع قوانین و شرایطی خاص است که قانونگذار آن ها را مشخص کرده است. البته برای کسب اطلاعات بیشتری در این خصوص بهتر است با بهترین وکیل کیفری در تهران در ارتباط باشید.
صلاحیت دادگاه کیفری چیست؟
در قسمت قبلی به این سوال پاسخ دادیم که دادگاه کیفری چیست؟ و اکنون وقت آن رسیده است تا توضیحات جامعی را در خصوص صلاحیت دادگاه کیفری به شما ارائه دهیم تا اطلاعات شما در این خصوص به میزان قابل توجهی افزایش پیدا کند. صلاحیت دادگاه کیفری به معنای قدرت و اختیار رسیدگی به جرایم است. صلاحیت دادگاه کیفری بر اساس جرم ارتکابی، ارزش مالی جرم، محل وقوع جرم و درجه اهمیت جرم تعیین می‌شود.
در ایران، صلاحیت دادگاه کیفری بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 به شرح زیر است:
- صلاحیت ذاتی: صلاحیت ذاتی دادگاه کیفری به معنای این است که دادگاه‌های کیفری به جرایم خاصی رسیدگی می‌کنند. به عنوان مثال، دادگاه کیفری یک به جرایم مهم و جرائمی که مجازات آن‌ها بیش از ده سال حبس است، رسیدگی می‌کند.
- صلاحیت محلی: صلاحیت محلی دادگاه کیفری به معنای این است که دادگاه‌های کیفری به جرایمی رسیدگی می‌کنند که در حوزه قضایی آن‌ها واقع شده است. به عنوان مثال، اگر جرمی در شهر تهران واقع شود، دادگاه‌های کیفری تهران به آن جرم رسیدگی می‌کنند.
- صلاحیت شخصی: صلاحیت شخصی دادگاه کیفری به معنای این است که دادگاه‌های کیفری به جرایمی رسیدگی می‌کنند که توسط متهمی خاص ارتکاب یافته است. به عنوان مثال، اگر جرمی توسط یک نظامی ارتکاب یابد، دادگاه‌های نظامی به آن جرم رسیدگی می‌کنند.
در برخی موارد، ممکن است صلاحیت دادگاه کیفری به صورت ترکیبی از صلاحیت‌های ذاتی، محلی و شخصی باشد. به عنوان مثال، اگر جرمی توسط یک نظامی در شهر تهران واقع شود، دادگاه‌های نظامی تهران به آن جرم رسیدگی می‌کنند. در صورت وجود اختلاف در صلاحیت دادگاه‌های کیفری، مرجع صالح برای حل اختلاف، دیوان عالی کشور است. برای کسب اطلاع در خصوص اینکه دادگاه کیفری چیست؟ و کسب اطلاع در خصوص صلاحیت آن از یک وکیل مجرب مشاوره حقوقی دریافت کنید.
ساختار دادگاه کیفری در ایران
در قسمت های قبل به این سوال پاسخ دادیم که دادگاه کیفری چیست؟ پس از آن نیز به سوالات شما در خصوص صلاحیت دادگاه کیفری در رسیدگی به پرونده های مختلف اشاره داشتیم. اکنون لازم است اطلاعات جامعی را در خصوص ساختار دادگاه کیفری در قانون ایران اشاره داشته باشیم تا اطلاعات شما در این خصوص افزایش پیدا کند. دادگاه کیفری در ایران به دو دسته دادگاه‌های بدوی و دادگاه‌های تجدیدنظر تقسیم می‌شود.
دادگاه‌های بدوی: دادگاه‌های بدوی مرجع رسیدگی به جرایم در مرحله نخست هستند. این دادگاه‌ها به جرایمی رسیدگی می‌کنند که صلاحیت رسیدگی به آن‌ها را دارند. در این دادگاه، قاضی پرونده سعی دارد ابعاد مختلف دعاوی مطرح شده را مورد بررسی قرار داده و سپس با در نظر گرفتن دلایل ارائه شده به دادگاه، رای نهایی را صادر نماید. دادگاه‌های بدوی در ایران به دو دسته دادگاه‌های عمومی و انقلاب تقسیم می‌شوند.
- دادگاه‌های عمومی: دادگاه‌های عمومی به جرایم عمومی رسیدگی می‌کنند. جرایم عمومی جرایمی هستند که علیه تمامی افراد جامعه ارتکاب می‌یابند.
- دادگاه‌های انقلاب: دادگاه‌های انقلاب به جرایم انقلابی رسیدگی می‌کنند. جرایم انقلابی جرایمی هستند که علیه نظام ارتکاب می‌یابند.
- دادگاه‌های تجدیدنظر: دادگاه‌های تجدیدنظر مرجع رسیدگی به اعتراضات نسبت به آرای دادگاه‌های بدوی هستند. در بسیاری از موارد ممکن است یکی از طرفین دعاوی کیفری به رای صادر شده از دادگاه بدوی اعتراض داشته باشد که از طریق دادگاه های تجدید نظر و با طی نمودن روال و شرایط خاصی قابل پیگیری است. این دادگاه‌ها به آرای دادگاه‌های بدوی در صورتی رسیدگی می‌کنند که به آن‌ها اعتراض شده باشد. دادگاه‌های تجدیدنظر در ایران به دو دسته دادگاه‌های تجدیدنظر استان و دیوان عالی کشور تقسیم می‌شوند.
- دادگاه‌های تجدیدنظر استان: دادگاه‌های تجدیدنظر استان به اعتراضات نسبت به آرای دادگاه‌های عمومی و انقلاب استان‌ها رسیدگی می‌کنند.
- دیوان عالی کشور: دیوان عالی کشور به اعتراضات نسبت به آرای دادگاه‌های تجدیدنظر استان، دادگاه‌های انقلاب و سایر مراجع قضایی رسیدگی می‌کند.
- دادگاه ویژه رسیدگی به جرایم اقتصادی: دادگاه ویژه رسیدگی به جرایم اقتصادی به جرایم اقتصادی رسیدگی می‌کند.
- دادگاه‌های کیفری خاص: دادگاه‌های کیفری خاص مرجع رسیدگی به جرایم خاص هستند. این دادگاه‌ها به جرایمی رسیدگی می‌کنند که صلاحیت رسیدگی به آن‌ها را تنها دارند. به طور معمول این دوع از دادگاه در برخی از مشاغل خاص مطرح می شود و جرایم برخی گروه های مردمی را مورد بررسی قرار می دهد. دادگاه‌های کیفری خاص در ایران شامل دادگاه نظامی، دادگاه ویژه روحانیت و دادگاه ویژه رسیدگی به جرایم اقتصادی می‌شوند:
- دادگاه نظامی: دادگاه نظامی به جرایمی که توسط نظامیان ارتکاب می‌یابند، رسیدگی می‌کند.
- دادگاه ویژه روحانیت: دادگاه ویژه روحانیت به جرایمی که توسط روحانیون ارتکاب می‌یابند، رسیدگی می‌کند.
مراحل رسیدگی در دادگاه کیفری
اکنون که به پاسخ های موثری در خصوص دادگاه کیفری چیست؟ رسیدیم وقت آن رسیده است تا مراحل رسیدگی در دادگاه کیفری را نیز مورد مطالعه قرار دهیم. دقت داشته باشید که فرد تنها در صورتی می تواند پرونده های کیفری خود را دنبال نماید که در خصوص روال آن اطلاعات کافی در اختیار داشته باشد. مراحل رسیدگی در دادگاه کیفری در ایران بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 به شرح زیر است:
- مرحله تحقیقات مقدماتی: مرحله تحقیقات مقدماتی مرحله‌ای است که در آن، دادستان یا بازپرس به تحقیق در مورد وقوع جرم و شناسایی متهم می‌پردازد. این مرحله از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا در این مرحله، ادله و مدارک لازم برای رسیدگی به پرونده جمع‌آوری می‌شود. در مرحله تحقیقات مقدماتی، دادستان یا بازپرس به تحقیق در مورد وقوع جرم و شناسایی متهم می‌پردازد. در این مرحله، دادستان یا بازپرس می‌تواند اقدامات زیر را انجام دهد:
- بازجویی از متهم
- بازجویی از شهود و مطلعان
- جمع‌آوری ادله و مدارک
- تحقیق محل وقوع جرم
- انجام کارشناسی
- بعداز انجام مراحل بالا حال بازپرس باید طبق موارد ذیل پیش برود:
- قرار منع تعقیب: در این صورت، دادستان یا بازپرس تشخیص می‌دهد که متهم مجرم نیست.
- قرار جلب به دادرسی: در این صورت، دادستان یا بازپرس تشخیص می‌دهد که متهم مجرم است و پرونده را به دادگاه کیفری ارسال می‌کند.
- قرار موقوفی تعقیب: در این صورت، دادستان یا بازپرس تشخیص می‌دهد که رسیدگی به پرونده به دلایلی مانند فوت متهم یا مرور زمان، امکان‌پذیر نیست.
- مرحله دادرسی: مرحله دادرسی مرحله‌ای است که در آن، دادگاه به اتهامات متهم رسیدگی می‌کند و در صورت احراز مجرمیت، مجازات تعیین می‌کند. این مرحله از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا در این مرحله، متهم از حق دفاع برخوردار است. در مرحله دادرسی، دادگاه به اتهامات متهم رسیدگی می‌کند و در صورت احراز مجرمیت، مجازات تعیین می‌کند.
- در این مرحله، دادگاه می‌تواند اقدامات زیر را انجام دهد:
- حکم برائت: در این صورت، دادگاه تشخیص می‌دهد که متهم مجرم نیست.
- حکم محکومیت: در این صورت، دادگاه تشخیص می‌دهد که متهم مجرم است و مجازات او را تعیین می‌کند.
- حکم تعلیق اجرای مجازات: در این صورت، دادگاه مجازات متهم را تعلیق می‌کند.
- حکم موقوفی تعقیب: در این صورت، دادگاه تشخیص می‌دهد که رسیدگی به پرونده به دلایلی مانند فوت متهم یا مرور زمان، امکان‌پذیر نیست.
- مرحله اجرای حکم: مرحله اجرای حکم مرحله‌ای است که در آن، حکم دادگاه اجرا می‌شود. این مرحله از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا در این مرحله، حق متهم به اجرای حکم تضمین می‌شود. در واقع در ابتدا قاضی پرونده به بررسی تمامی جوانب پرونده های کیفری می پردازد تا شناختش از ابعاد آن به میزان قابل توجهی افزایش یابد. سپس رای مورد نظرش را صادر نموده و در نهایت در این مرحله از رسیدگی، رای صادر شده اجرا می شود.
پس از اینکه در خصوص دادگاه کیفری چیست؟ توضیحاتی را ارائه دادیم نوبت به مراحل رسیدگی به پرونده در این نهاد قضایی رسید. در مرحله اجرای حکم، حکم دادگاه اجرا می‌شود. در این مرحله، قاضی اجرای احکام وظیفه اجرای حکم را بر عهده دارد. در صورت اعتراض به رای دادگاه، پرونده به مرجع بالاتر ارسال می‌شود و مرجع بالاتر رای دادگاه بدوی را بررسی و در صورت لزوم، آن را نقض می‌کند.
آیا رای دادگاه کیفری قابل اعتراض است؟
علاوه بر اینکه به سوال دادگاه کیفری چیست؟ پاسخ دادیم، مراحل رسیدگی به پرونده در این نهاد را نیز مورد بررسی قرار دادیم. اکنون سعی داریم به این پرسش نیز پاسخ دهیم که آیا رای دادگاه کیفری قابل اعتراض است؟ پاسخ کوتاه به این سوال این است که بله! آرای دادگاه کیفری قابل اعتراض است. در صورت اعتراض به رای دادگاه، پرونده به مرجع بالاتر ارسال می‌شود و مرجع بالاتر رای دادگاه بدوی را بررسی و در صورت لزوم، آن را نقض می‌کند. در مراتب قانونی کشور، اعتراض به آرای دادگاه کیفری به دو صورت واخواهی و تجدیدنظرخواهی امکان‌پذیر است.
- واخواهی: واخواهی به معنای اعتراض به رای دادگاه در همان دادگاهی است که رای را صادر کرده است. واخواهی در مواردی امکان‌پذیر است که رای دادگاه به صورت غیابی صادر شده باشد.
- تجدیدنظرخواهی: تجدیدنظرخواهی در دادگاه کیفری به معنای اعتراض به رای دادگاه در دادگاه تجدیدنظر است. تجدیدنظرخواهی در مواردی امکان‌پذیر است که رای دادگاه به صورت حضوری صادر شده باشد.
در هر دو صورت، مهلت اعتراض به رای دادگاه بیست روز از تاریخ ابلاغ رای است. در صورت اعتراض به رای دادگاه، پرونده به مرجع بالاتر ارسال می‌شود و مرجع بالاتر رای دادگاه بدوی را بررسی و در صورت لزوم، آن را نقض می‌کند. نقض رای دادگاه بدوی به معنای این است که رای دادگاه بدوی باطل می‌شود و پرونده برای رسیدگی مجدد به دادگاه بدوی ارسال می‌شود. در صورتی که مرجع بالاتر رای دادگاه بدوی را تأیید کند، رای دادگاه بدوی قطعی و لازم‌الاجرا می‌شود.
جرایم قابل رسیدگی در دادگاه کیفری کدام است؟
جرایم قابل رسیدگی در دعاوی کیفری عبارتند از جرایمی که در قانون کیفری تعریف شده‌اند. در قانون کیفری ایران، جرایم به دو دسته جرایم عمومی و جرایم اختصاصی تقسیم می‌شوند. جرایم عمومی جرایمی هستند که علیه تمامی افراد جامعه ارتکاب می‌یابند. به عنوان مثال، سرقت، قتل و کلاهبرداری جرایم عمومی هستند. جرایم اختصاصی جرایمی هستند که علیه افراد یا گروه‌های خاصی از جامعه ارتکاب می‌یابند. به عنوان مثال، اختلاس، ارتشاء و تجاوز به عنف جرایم اختصاصی هستند. در ادامه، به بررسی برخی از جرایم قابل رسیدگی در دعاوی کیفری می‌پردازیم:
- قتل: قتل به معنای سلب عمدی حیات انسان است. قتل عمد، قتل شبه عمد و قتل خطای محض انواع مختلف قتل هستند.
- سرقت: سرقت به معنای ربودن مال دیگری است. سرقت ساده، سرقت مسلحانه و سرقت مقرون به آزار انواع مختلف سرقت هستند.
- ایجاد مزاحمت: ایجاد مزاحمت به معنای ایجاد وضعیتی است که موجب سلب آسایش و آرامش دیگران می‌شود. ایجاد مزاحمت در اماکن عمومی، ایجاد مزاحمت برای زنان و کودکان و ایجاد مزاحمت تلفنی انواع مختلف ایجاد مزاحمت هستند.
- توهین: توهین به معنای هتک حرمت و آبروریزی دیگری است. توهین شفاهی، توهین کتبی و توهین به وسیله نوشته یا نقاشی انواع مختلف توهین هستند.
- افترا: افترا به معنای نسبت دادن امور خلاف واقع به دیگری است. افترا شفاهی، افترا کتبی و افترا به وسیله نوشته یا نقاشی انواع مختلف افترا هستند.
در صورتی که شخصی مرتکب یکی از جرایم قابل رسیدگی در دعاوی کیفری شود، می‌توان علیه او در دادگاه کیفری اقامه دعوی کرد. برای اقامه دعاوی کیفری لازم است شکواییه یا شکایت نامه تنظیم شده و در اختیار مراجع قانونی قرار بگیرد. برای این کار لازم است از یک وکیل مجرب و خبره کمک بگیرید. چرا که تنظیم اسناد حقوقی به مانند شکواییه و… یک امر تخصصی است و بدون مهارت تقریبا نشدنی به نظر می رسد.
کیفرخواست چیست؟
اکنون که در خصوص دادگاه کیفری چیست؟ توضیحاتی را ارائه دادیم لازم است کیفرخواست را نیز مورد بررسی قرار دهیم. کیفرخواست در اصطلاح حقوقی، ادعانامه‌ای است که دادستان به دادگاه کیفری تقدیم می‌کند و در آن، متهم را به ارتکاب جرمی متهم می‌کند. کیفرخواست باید حاوی اطلاعات زیر باشد:
- نام و نام خانوادگی، نام پدر، سن، شغل، محل اقامت متهم، با سواد یا بی‌سواد بودن، مجرد یا متأهل بودن؛
- نوع قرار تأمین با قید این که متهم بازداشت است یا آزاد؛
- نوع اتهام
- دلائل اتهام
- تاریخ و محل وقوع جرم
- موارد قانونی مورد استناد
- سابقه محکومیت کیفری در صورتی که متهم دارای سابقه محکومیت کیفری باشد.
کیفرخواست باید به متهم ابلاغ شود تا او بتواند نسبت به آن دفاع کند. در صورتی که کیفرخواست فاقد یکی از موارد مذکور باشد، دادگاه نمی‌تواند به آن رسیدگی کند. کیفرخواست می‌تواند به صورت شفاهی یا کتبی تقدیم شود. کیفرخواست شفاهی در جلسه دادگاه توسط دادستان قرائت می‌شود. کیفرخواست کتبی باید به امضای دادستان برسد و به مهر دادسرا ممهور شود. کیفرخواست یکی از ارکان اصلی دادرسی کیفری است. بدون کیفرخواست، دادگاه نمی‌تواند به اتهام متهم رسیدگی کند.
شعبه ۱۰۱ کیفری چیست؟
در پاسخ به این سوال که شعبه ۱۰۱ کیفری چیست؟ باید بگوییم این شعبه قضایی یکی از شعب دادگاه‌های کیفری دو در ایران است. این شعبه به جرایمی رسیدگی می‌کند که مجازات آن‌ها بیش از ده سال حبس است. به عنوان مثال، محاربه و افساد فی الارض، اقدام علیه امنیت ملی و آدم‌ربایی جرایمی هستند که در شعبه ۱۰۱ کیفری رسیدگی می‌شوند. شعبه ۱۰۱ کیفری در هر استان تشکیل می‌شود و متشکل از یک رئیس، دو قاضی مستشار و دو قاضی علی‌البدل است.
اکنون که با سوال دادگاه کیفری چیست؟ به طور کامل آشنا شدیم لازم است این نکته را ذکر کنیم که رسیدگی به پرونده‌های کیفری در شعبه ۱۰۱ کیفری به صورت علنی انجام می‌شود. در صورتی که متهم در شعبه ۱۰۱ کیفری محکوم شود، می‌تواند به رای صادره اعتراض کند. اعتراض به رای صادره شعبه ۱۰۱ کیفری در دیوان عالی کشور انجام می‌شود. در ادامه، به بررسی برخی از مهم‌ترین جرایمی که در شعبه ۱۰۱ کیفری رسیدگی می‌شوند، می‌پردازیم:
- محارب و مفسد فی الارض: محاربه و افساد فی الارض جرایمی هستند که در قانون مجازات اسلامی ایران تعریف شده‌اند. محاربه به معنای کشیدن سلاح بر ضد حکومت اسلامی یا به قصد مقابله با آن است. افساد فی الارض به معنای ایجاد ناامنی و اخلال در نظم و امنیت عمومی است. مجازات محاربه و افساد فی الارض اعدام است.
- اقدام علیه امنیت ملی: اقدام علیه امنیت ملی جرمی است که در قانون مجازات اسلامی ایران تعریف شده است. اقدام علیه امنیت ملی به معنای هرگونه اقدامی است که موجب اختلال در نظم و امنیت کشور شود. مجازات اقدام علیه امنیت ملی بسته به نوع اقدام، از سه ماه تا اعدام متغیر است.
- آدم‌ربایی: آدم‌ربایی جرمی است که در قانون مجازات اسلامی ایران تعریف شده است. آدم‌ربایی به معنای ربودن یا حبس یا توقیف غیرقانونی دیگری است. مجازات آدم‌ربایی بسته به نوع آدم‌ربایی، از پنج تا پانزده سال حبس متغیر است.
دادگاه کیفری دو چیست؟
دادگاه کیفری دو یکی از مرجع‌های رسیدگی به جرایم در ایران است. این دادگاه به جرایمی رسیدگی می‌کند که مجازات آن‌ها بیش از شش ماه حبس و یا انفصال ابد از خدمات دولتی است. به عنوان مثال، جرایمی مانند قتل، سرقت و کلاهبرداری در صلاحیت دادگاه کیفری دو قرار دارند؛ بنابراین در پاسخ به این سوال که دادگاه کیفری دو چیست؟ باید بگوییم دادگاه کیفری دو در هر استان تشکیل می‌شود و متشکل از یک رئیس، دو قاضی مستشار و دو قاضی علی‌البدل است.
رسیدگی به پرونده‌های کیفری در دادگاه کیفری 2 به صورت علنی انجام می‌شود. در صورتی که متهم در دادگاه کیفری دو محکوم ود، می‌تواند به رای صادره اعتراض کند. اعتراض به رای صادره دادگاه کیفری دو در دادگاه تجدیدنظر استان انجام می‌شود. در ادامه، به بررسی برخی از مهم‌ترین جرایمی که در دادگاه کیفری دو رسیدگی می‌شوند، می‌پردازیم:
- قتل
- سرقت
- کلاهبرداری
کلام آخر
تشکر می کنیم از اینکه تا پایان مقاله در کنار ما بودید. در این مقاله تلاش کردیم تا به سوال شما در خصوص دادگاه کیفری چیست؟ پاسخ بدهیم. در ابتدا تعریف دقیقی از دادگاه کیفری ارائه دادیم و در ادامه صلاحیت آن را مورد بررسی قرار دادیم. همچنین دادگاه کیفری دو و نیز مفهوم کیفرخواست مورد ارزیابی قرار گرفت. اکنون از شما می خواهیم که نظرات خود را با مخاطبان سایت برترین وکیل به اشتراک بگذارید.
