عسر و حرج چیست؟ + راه های اثبات سریع تر⚖️⚡️
در گذشته تنها مرد بود که می‌توانست برای طلاق پیش قدم شده و زندگی مشترک را به پایان برساند اما تغییرات قانون و تصویب قوانین جدید به گونه‌ای پیشرفت کرده است که زن نیز در شرایطی خاص می‌تواند برای طلاق اقدام کرده و حتی بدون رضایت مرد نیز از او جدا شود. زن برای جدایی از مرد و پیش قدم شدن در خصوص طلاق لازم است دلایل محکمه پسندی را به دادگاه ارائه دهد که یکی از مهم‌ترین این دلایل اثبات عسر و حرج در محضر قاضی می‌باشد. قانون مصادیق زیادی را برای عسر و حرج اعلام کرده است اما گذشته از این زن می‌تواند در هر شرایطی که احساس کرد زندگی برای او سخت و مشقت بار شده است به دادگاه مراجعه کرده و درخواست طلاق خود را اعلام دارد. در این مقاله سعی داریم به این سوال پاسخ دهیم که عسر و حرج چیست؟ و مصادیق مختلف آن کدامند؟ لطفاً تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
با ۱۰ تا از بهترین وکیل خانواده تهران آشنا شوید!
عسر و حرج چیست؟
در پاسخ به این سوال که عسر و حرج چیست؟ باید بگوییم که معنای عسر و حرج در لغت شناسی به معنای تنگنا و مشقت است. در واقع عسر و حرج زمانی به کار گرفته می‌شود که فرد در زندگی خود با مشقت و سختی بیش از حدی روبرو گردد؛ اما باید اشاره داشته باشیم که در اصطلاحات فقهی و حقوقی عسر و حرج در واقع عدم تعامل شرایطی در زندگی است که برای فرد کاملاً مشقت بار و غیر قابل تحمل می‌باشد. در واقع اگر زن به دلیل عسر و حرج نتواند زندگی مشترک را ادامه دهد می‌تواند برای طلاق اقدام کند.
در واقع قاعده عسر و حرج از نظر حقوقی به این معنا است که اگر تکلیفی برای فرد با مشقت و سختی بسیار همراه باشد آن تکلیف از مکلف خود ساقط می‌گردد. اساس چنین قاعده‌ای آیه قرآن است که می‌فرماید خداوند بندگانش را به هیچ تکلیفی که برای آنها طاقت فرسا و غیر قابل تحمل باشد مکلف نخواهد کرد. از این رو ممکن است زن در زندگی مشترک خود با سختی و مشقت بسیاری روبرو گردد که ادامه زندگی مشترک را برای او در تنگنا قرار دهد در چنین شرایطی او می‌تواند برای طلاق اقدام کند.
مصادیق مختلفی را می‌توان برای و حرج در زندگی مشترک برشمرد که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به اعتیاد نام برد. در نظر داشته باشید که اگر اعتیاد مرد به گونه‌ای باشد که زندگی را برای زن کاملاً سخت کرده و او را با مشقت همراه کند در واقع قاضی پرونده اعتیاد مرد را به عنوان عسر و حرج در زندگی زن قلمداد کرده و اجازه طلاق گرفتن به زوجه را می‌دهد. از سوی دیگر ممکن است مرد سوء رفتار مداوم داشته باشد و به این دلیل زن از نظر جسمی و روانی تحت فشار قرار گرفته و ادامه زندگی به طور کامل برای او غیر ممکن باشد.
تنها چند مورد از مصادیق عسر و حرج در قانون مورد اشاره قرار گرفته است با این حال می‌توان موارد دیگری را در دادگاه به اثبات رساند و در صورت موافقت قاضی و اثبات آنها برای طلاق اقدام نمود. البته لازم است به این نکته اشاره داشته باشیم که عسر و حرج تنها در زندگی مشترک قابل پیگیری نیست بلکه تمامی ابعاد زندگی هر شخص از جمله معاملات را نیز به خود اختصاص می‌دهد. برای مثال اگر فرد شرط نامشروع یا قبل فاحشی در معاملات خود داشته باشد دیگری می‌تواند با اتکا به عسر و حرج معامله را فسخ نماید و خسارت را مطالبه کند.
باید به این موضوع اشاره داشته باشیم که اثبات عسر و حرج به همین سادگی نیست و باید قاضی پرونده آن را به دقت مورد بررسی قرار داده و با آن موافقت نماید. در صورتی که زن مدعی عسر و حرج در زندگی مشترک خود باشد می‌تواند از طریق طلاق از طرف زن اقدام به جدایی و پایان دادن به زندگی مشترک خود کند اما لازم است به این نکته اشاره داشته باشیم که اثبات عسرو حرج تقریباً سخت و حساس دنبال می‌شود. فرد برای اثبات آن می‌بایست از دلایل و مدارک مستندی در دادگاه استفاده نماید.
شروط ۱۲ گانه عسر و حرج چیست؟
در قسمت قبل به این سوال پاسخ دادیم که عسر و حرج چیست؟ مشخص کردیم که عسر و حرج به معنی ایجاد سختی و مشقت در زندگی مشترک برای زن و مرد است که می‌تواند ادامه زندگی مشترک را برای آنها طاقت فرسا کند. باید اشاره داشته باشیم که زن می‌تواند با اتکا به عسر و حرج خود از دادگاه درخواست طلاق نماید. علاوه بر این باید دقت داشته باشیم که در عقدنامه شروط ۱۲ گانه عسر و حرج قید شده است که در اصطلاح آن را شروط ضمن عقد می‌دانند که شامل مواردی می‌شود که زن می‌تواند با اتکا آنها از دادگاه درخواست طلاق کند.
در واقع شروط ۱۲ گانه‌ای در عقدنامه قید شده است که مرد می‌تواند آنها را پذیرد. در صورتی که مرد در زمان نکاح این شروط را پذیرفته باشد در صورت تحقق هر یک از آنها زن می‌تواند از دادگاه تقاضا ی طلاق نماید. در چنین شرایطی است که دادگاه درخواست زن مبنی بر طلاق و عسر و حرج را مورد بررسی قرار می‌دهد و اگر زن موفق به اثبات آنها در محضر قاضی شود می‌تواند با اتکا به آن طلاق بگیرد و زندگی مشترک را پایان دهد. برخی از مهم‌ترین شروط ۱۲ گانه عسر و حرج به شرح زیر خواهد بود:
- عدم پرداخت نفقه از سوی مرد به مدت ۶ ماه متوالی و یا ۹ ماه متناوب. می‌دانیم که پرداخت نفقه از جمله مهم‌ترین وظایف مرد در زندگی مشترک است و اگر این کار به درستی انجام نشود زندگی زن با عسر و حرج روبرو شده و می‌تواند از دادگاه تقاضای طلاق کند.
- اعتیاد مرد به انواع مواد مخدر یا الکل به گونه‌ای که زندگی زن را با سختی و مشقت طاقت فرسای روبرو کرده و ادامه زندگی را برای او غیر ممکن نماید.
- در صورتی که مرد به حبس بیش از ۵ سال محکوم شده باشد و جرم او غیر سیاسی باشد زن می‌تواند با استناد به این شرط عقدنامه درخواست طلاق کند.
- ضرب و شتم یا سوء رفتار مداوم مرد به گونه‌ای که زندگی را برای زن سخت کند.
- ترک زندگی مشترک توسط مرد به مدت ۶ ماه متوالی و یا ۹ ماه متناوب.
- ابتلای مرد به بیماری‌های صعب العلاج روحی و یا جسمی به گونه‌ای که زندگی مشترک را برای زن سخت نماید.
- جنون مرد در مواقعی که امکان فسخ نکاح وجود نداشته باشد.
- در صورتی که مرد عقیم بوده و توانایی باردار کردن زن را نداشته باشد و زن نیز مایل به ادامه زندگی مشترک نباشد.
البته لازم است به این نکته اشاره داشته باشیم که موارد ذکر شده تنها بخشی از شروط ۱۲ گانه ضمن عقدنامه را به خود اختصاص می‌دهند. از سوی دیگر لازم است این نکته را نیز تاکید کنیم که مرد در زمان نکاح لازم است این شروط را به طور کامل پذیرفته باشد تا زن بتواند در صورت تحقق هر یک از این شروط در زندگی مشترک به دادگاه مراجعه کرده و با اثبات آنها در محضر قاضی تقاضای طلاق نماید. دقت داشته باشید که طلاق از طرف زن دارای پیچیدگی‌ها و سختی‌های بسیار زیادی است که استخدام بهترین وکیل طلاق در تهران را الزامی می‌کند.
راه‌های اثبات عسر و حرج چیست؟
در قسمت‌های قبل در خصوص عسر و حرج توضیحاتی را ارائه دادیم و اکنون قصد داریم راه های اثبات عسر و حرج را مورد بررسی قرار دهیم. اشاره داشتیم که عسر و حرج وضعیتی در زندگی زن را شامل می‌شود که در آن ادامه زندگی برای زوجه سخت شده و او می‌تواند با استناد به آن درخواست طلاق کند. قانونی حق را به زن می‌دهد تا اگر زندگی او طاقت فرسا شد و با مشقت‌های بسیاری همراه گردید این موضوع را در دادگاه به اثبات رسانده و طلاق بگیرد. در ادامه برخی از راه‌های اثبات عسر و حرج را مورد بررسی قرار خواهیم داد:
شهادت شهود: یکی از روش‌های مهم که می‌توانید با استفاده از آن عسر و حرج را در زندگی مشترک به اثبات برسانید کمک گرفتن از شهادت شهود است. شهود می‌بایست از افرادی باشند که به طور نزدیک از زندگی شما خبر داشته و مشقت‌های زن را از نزدیک دیده باشند در این صورت است که شهادت آنها در محضر قاضی مورد قبول قرار گرفته و زن می‌تواند با استناد به شهادت انجام شده عسر و حرج را به اثبات برساند. از سوی دیگر لازم است افرادی که برای شهادت دادن در دادگاه حاضر می‌شوند عادل و عاقل باشند.
ارائه مدارک و مستندات: در برخی از موارد نیز زوجه می‌تواند برای اثبات عسر و حرج در دادگاه از مدارک و مستنداتی استفاده کرده و آنها را به قاضی پرونده ارائه دهد. گاهی مدارک شامل احکام قضایی می‌شود و گاهی دیگر گواهی صادره از پزشکی قانونی را شامل می‌شود. این نکته را در نظر بگیرید که برای مثال مرد به جنون مبتلا است و زن سعی دارد به این شکل عسر و حرج خود را در دادگاه به اثبات برساند در چنین شرایطی لازم است حکم پزشکی قانونی و یا گواهی پزشک معالج شوهر را داشته باشد.
سوگند: حالا که در خصوص عسر و حرج چیست توضیحاتی را ارائه دادیم لازم است تا به سوگند نیز به عنوان یکی از روش‌های اثبات عسر و حرج در دادگاه اشاره داشته باشیم… لازم است این نکته را در نظر بگیرید که گاهی در مراحل دادرسی در خصوص پرونده‌های طلاق از طرف زن قاضی از زوجه می‌خواهد تا سوگند یاد کند که زندگی او در عسر و حرج قرار گرفته و ادامه زندگی برای او سخت می‌باشد. البته باید بدانیم که از این روش کمتر استفاده شده اما به هر حال کاربرد خاص خود را در محیط دادگاه خواهد داشت.
این موضوع را در نظر بگیرید که راه‌های زیادی برای مصادیق عسر و حرج وجود دارد که ممکن است برای اثبات هر یک از آنها در دادگاه به مدارک و مستندات خاص خود نیازمند باشید. از سوی دیگر لازم است به این نکته تاکید داشته باشیم که هر یک از روش‌های عسر و حرج برای اثبات به راه‌ها و روش‌های خاص خود نیازمند است. برای مثال ممکن است عقیم بودن مرد با مراجعه به پزشکی قانونی اثبات شود اما برای سوء رفتار مداوم مرد در زندگی مشترک نیاز به شهادت شهود از افراد نزدیک و آشنایان خود داشته باشید.
طلاق عسر و حرج چقدر طول میکشد؟
در خصوص اینکه طلاق عسر و حرج چقدر طول میکشد؟ لازم است به این نکته اشاره داشته باشیم که زن در شرایطی می‌تواند از مرد درخواست طلاق کند. در گذشته تنها مرد می‌توانست برای طلاق پیش قدم شود اما تغییرات جدید قانون موقعیتی را فراهم کرده که زن نیز در شرایطی خاص می‌تواند از مرد طلاق گرفته و برای این کار پیش قدم شود. در قانون جدید مقدر شده است که زن اگر بتواند عسر و حرج را در دادگاه به اثبات برساند می‌تواند حتی بدون رضایت مرد نیز از او جدا شده و به زندگی مشترک پایان دهد.
نمی‌توانیم زمان دقیقی را برای طلاق از طرف زن با استفاده از اثبات عسر و حرج مشخص کنیم. چرا که طلاق از طرف زن با در اختیار داشتن دلایل محکمه پسند به عوامل مختلفی بستگی دارد. یکی از عواملی که می‌تواند نقش موثری در این خصوص داشته باشد این است که زن مدارک و مستنداتی را به دادگاه ارائه دهد که او را در اثبات عسر و حرج یاری نماید. اگر این مدارک به درستی جمع آوری شده و به دادگاه ارائه گردد به طور قطع مدت زمانی که طلاق با عسر و حرج طول خواهد کشید به میزان قابل توجهی کاهش خواهد یافت.
از سوی دیگر لازم است به این موضوع اشاره داشته باشیم که پیچیدگی‌های پرونده نیز می‌تواند مدت زمان رسیدگی به آن را در دادگاه خانواده افزایش دهد. تصور کنید که زوجین فرزندان مشترکی داشته باشند در این صورت است که لازم است قاضی پرونده حضانت فرزندان را نیز تعیین و تکلیف نماید که این موضوع کاملاً زمانبر است. از سوی دیگر حجم کاری دادگاهی که با آن مراجعه کرده‌اید نیز در این موضوع نقش موثری خواهد داشت اگر دادگاه شلوغ باشد و پرونده‌های طلاق در آن زیاد باشد به طور قطع زمان رسیدگی به پرونده شما افزایش پیدا خواهد کرد.
باید این نکته را در نظر بگیرید که طلاق عسر و حرج ممکن است از چند ماه تا چند سال به طول بیانجامد. در واقع نمی‌توانیم زمان مشخصی را برای آن تعیین نماییم. زمان رسیدگی و به نتیجه رساندن هر یک از پرونده‌های طلاق با یکدیگر متفاوت خواهد بود؛ اما لازم است به این نکته تاکید داشته باشیم که در میان انواع طلاق به طور قطع طلاق از طرف زن در مدت زمان طولانی‌تری به نتیجه می‌رسد چرا که در آن لازم است زن عسر و حرج خود را به اثبات رسانده و حتی بدون رضایت شوهر از او جدا شود.
در قانون مدنی حق طلاق با مرد است و این مرد می‌باشد که می‌تواند هر زمانی حتی بدون در اختیار داشتن دلایل محکمه پسند از زن جدا شود البته لازم است مرد پیش از جدایی تکلیف تمامی حقوق مالی و غیر مالی زن مانند مهریه و نفقه را مشخص کند؛ اما در قانون جدید عسر و حرج مقدر گردیده که زن نیز در شرایطی خاص بتواند از مرد جدا شود اما لازم است در این صورت زن در دادگاه عسر و حرج و مشقت در زندگی مشترک را برای قاضی پرونده به اثبات رسانده و حتی بدون رضایت مرد نیز از او جدا شده و زندگی مشترک را پایان دهد.
چهار مورد از مصادیق عسر و حرج
عقیم بودن مرد: یکی از مصادیق عسر و حرج که در شروط ضمن عقدنامه نیز به آن اشاره شده است عقیم بودن مرد می‌باشد. در صورتی که مرد نتواند بعد از گذشت ۵ سال زن را باردار نماید زن می‌تواند به دادگاه درخواست طلاق بدهد. در توضیح اینکه عسر و حرج چیست به اینجا رسیدیم که زندگی زن در این شرایط به سختی و مشقت می‌افتد و آن را غیر قابل تحمل می‌کند. به هر حالت عقیم بودن مرد نیز جزو چهار مورد از مصادیق عسر و حرج می‌باشد و زن می‌تواند با اتکا به آن طلاق بگیرد.
اعتیاد مرد: این موضوع را در نظر بگیرید که اعتیاد مرد می‌تواند زندگی زن را با مشقت و مشکلات طاقت فرسایی روبرو کرده و به اصطلاح حقوقی آن را به عسر و حرج همراه کند. اگر مرد به مشروبات الکلی یا انواع مواد مخدر معتاد باشد و اعتیاد او بر روی زندگی مشترک تاثیر بسیار زیادی داشته باشد زن می‌تواند با مراجعه به دادگاه و اثبات اعتیاد مرد از قاضی پرونده درخواست طلاق نماید. برای اثبات عسر و حرج زن و ادعا مبنی بر اعتیاد مرد لازم است تا در پزشکی قانونی آزمایش انجام شود.
عدم پرداخت نفقه: پرداخت نفقه از نظر قانونی به عهده مرد است و این زوج می‌باشد که موظف از تمامی هزینه‌های زندگی زن را تامین نماید این هزینه‌ها شامل خوراک، پوشاک، مسکن و سایر هزینه‌های متعارف زندگی زن می‌باشد. اگر مرد به طور مداوم به مدت ۶ ماه از پرداخت نفقه به زن خودداری نماید و اینکه به صورت متناوب به مدت ۹ ماه این حقوق را در اختیار زن قرار ندهد زن می‌تواند با اثبات عسر و حرج خود در دادگاه درخواست طلاق نموده و زندگی مشترک را به پایان برساند.
سوء رفتار و ضرب و شتم: این نکته را در نظر داشته باشید که ممکن است شوهر با همسر خود در زندگی مشترک رفتار درستی نداشته باشد و او را به طور مداوم مورد ضرب و شتم در منزل قرار دهد. در چنین شرایطی است که قانون مقدر کرده که زن می‌تواند با اثبات ضرب و شتم در دادگاه درخواست طلاق نماید و قاضی پس از بررسی پرونده با این موضوع موافقت خواهد کرد. زن می‌تواند برای اثبات ادعای خود از کارشناسان پزشکی قانونی کمک گرفته و گواهی صادره بر ضرب و شتم دلالت داشته باشد.
لزوم مراجعه به وکیل برای اثبات عسر و حرج و طلاق
طلاق را می‌توان از نظر درخواست کننده آن به سه دسته کلی طلاق از طرف مرد، طلاق توافقی و طلاق از طرف زن تقسیم بندی کرد که هر یک از آنها دارای قوانین و شرایط خاص به خود است. در شرایطی ممکن است زندگی زن با سختی و مشقت‌های بسیار فراوانی همراه باشد اما مرد تحت هیچ عنوان راضی به طلاق زن نگردد. در چنین شرایطی است که زن می‌بایست در دادگاه حاضر شده و عسر و حرج خود را برای قاضی به اثبات برساند اما باید دقت داشته باشیم که بدون استفاده از یک وکیل این امکان وجود نخواهد داشت.
در واقع ذکر این نکته الزامی است که وکیل می‌تواند با ارائه ادله و مستندات کافی قاضی پرونده را متقاعد سازد تا رای را به نفع زن صادر کند. وکیل سال‌های زیادی را در محاکم قضایی مشغول به ارائه خدمات حقوقی بوده است و به این طریق توانسته تجربیات قابل اتکایی را با خود همراه کند اگر با پرونده مشابهی دست به گریبان باشید وکیل می‌تواند از تجربیات گذشته خود برای حل مشکلات حقوقی شما کمک بگیرد. در واقع شما با استفاده از یک وکیل مجرب و خبره می‌توانید در مدت زمان کمتری به خواسته‌های خود دست پیدا کنید.
کلام آخر
امیدواریم از مطالعه مطلب حقوقی بالا در خصوص عسر و حرج و نحوه اثبات آن نهایت استفاده را کرده باشید و بتوانید مطالب ذکر شده در آن را برای حل مشکلات حقوقی و کیفری خود به کار بگیرید. در این مطلب سعی کردیم به این سوال پاسخ دهیم که عسر و حرج چیست و سپس قوانین مربوط به آن را نیز به طور کامل ذکر نمودیم. گذشته از این تلاش کردیم تا شرایط ۱۲ گانه ضمن عقدنامه را نیز بررسی کرده و مشخص کنیم که فرد برای طلاق چگونه باید آنها را در دادگاه و در محضر قاضی به اثبات برساند. از سوی دیگر طلاق با استفاده از شرایط عسر و حرج را کنکاش و تشریح نمودیم تا اطلاعات شما در این زمینه افزایش پیدا کند. اکنون از شما می‌خواهیم که اگر نظر یا تجربه‌ای درباره مطالب ذکر شده دارید آن را با مخاطبان سایت برترین وکیل به اشتراک بگذارید.
