نکاح معاطاتی ⚖️【نکاح معاطاتی از نظر فقه اسلامی】⚡️

نکاح معاطاتی در واقع نوعی از ازدواج به شمار می‌رود که تفاوت‌های زیادی با ازدواج‌های مرسوم در سطح کشور خواهد داشت. این نوع از ازدواج در فقه اسلامی مخالفان بسیاری دارد و به همین دلیل قانون مدنی مصوب در کشور نیز آن را نپذیرفته است. معاطات در واقع به معنی جاری شدن عقد نکاح بدون در نظر گرفتن تشریفات خاص و الفاظ مخصوص به این امر می‌باشد. در واقع طرفین می‌توانند با انجام دادن عملی قصد خود را برای انجام عقد نکاح به طرف دیگر اطلاع دهند. معاطات در خصوص نکاح و نیاز به بررسی‌های بیشتر دارد. در این مطلب از سایت برترین وکیل سعی می‌کنیم توضیحات کاملی را در این خصوص به شما ارائه دهیم؛ پس با ما همراه باشید. 

برای مشاوره حقوقی با بهترین وکیل خانواده در تهران کلیک کنید!

نکاح معاطاتی چیست؟

در نکاح معاطاتی شاهد این موضوع هستیم که قصد طرفین برای ازدواج از طریق ابراز عملی و بدون تشریفات خاص صورت می‌پذیرد. باید اشاره داشته باشیم که این نوع از نکاح به منزله داد و ستد در نظر گرفته خواهد شد و به همان روال انجام می‌شود. در واقع این نوع از نکاح تنها به رضایت طرفین بستگی خواهد داشت. 

در واقع افراد در این نوع از نکاح قصد خود برای ازدواج را با فعل و عملی نشان می‌دهند که نیت آنها را برای شروع زندگی مشترک نشان دهد. تشخیص دادن صراحت و وضوح در نیت فرد برای ازدواج بر عهده عرف جامعه می‌باشد و به آن بستگی خواهد داشت. اعمال بسیاری بر این قصد دلالت دارد که در ادامه برخی از آنها را بررسی می‌کنیم. 

برای مثال فرض کنید فردی حلقه‌ای به دست دیگری می‌کند یا اینکه جهیزیه زن به خانه شوهر انتقال داده می‌شود. همچنین ممکن است روابط جنسی بین دو طرف اتفاق بیفتد در چنین شرایطی می‌توان گفت که قصد آنها برای نکاح مشخص خواهد شد و فعل صورت می‌پذیرد، اما نباید فراموش کنیم که قانون مدنی این نوع از نکاح را ممنوع اعلام کرده است. 

در چنین شرایطی در صورتی که مرد حلقه‌ای را به دست زنی بیندازد و یا اینکه جهیزیه او را به خانه‌اش ببرد، به منزله این در نظر گرفته می‌شود که با ازدواج موافقت کرده و عقد بین آنها محقق گردیده است. به هر حال اگر مایل هستید اطلاعات کاملتری در این خصوص به دست آورید به شما پیشنهاد می‌کنیم که حتماً با وکلای متخصص در ارتباط باشید. 

نکاح معاطاتی از نظر فقه اسلامی 

در قسمت‌های قبل در خصوص نکاح معاطاتی توضیحات کاملی را ارائه دادیم و اشاره داشتیم که در چنین شرایطی برخلاف ازدواج‌های مرسوم در سطح کشور، صیغه نکاح جاری نخواهد شد و افراد از الفاظ مخصوص برای این امر در جهت ازدواج و شروع زندگی مشترک استفاده نمی‌کنند. بلکه در این امر فرد با نوعی عمل مانند حلقه به دست انداختن عمل خود را برای ازدواج مشخص خواهد کرد. 

در خصوص نکاح معاطاتی و ازدواج سفید لازم است به این نکته اشاره داشته باشیم که بسیاری از کارشناسان بر این عقیده هستند که ازدواج سفید را نیز باید نوعی از معاطات به شمار آورد. عده‌ای در فقه بر این عقیده هستند که نکاح اگر از نوع معاطات باشد، معمولاً صحت دارد؛ اما عده‌ای نیز برخلاف این نظر را داشته و دلایل خاص به خود را نیز برای آن اعلام می‌دارند. 

در واقع این فقها بر این عقیده هستند که ازدواج صورت گرفته از طریق معاطات باطل است و وجاهت قانونی نیز ندارد. بسیاری از فقها بر این عقیده هستند که برای جاری شدن عقد نکاح لازم است حتماً لفظ مخصوصی در این خصوص بیان شود و طرفین لفظ عربی عقد نکاح را به زبان جاری کنند. در واقع این فقها بیان می‌دارند که اگر این لفظ از سوی طرفین ادا نشود، عقد صحیح نیست. 

فقها بر این عقیده هستند که به دلیل اجماع در عقد معاطاتی این نوع از نکاح از نظر اسلامی باطل است. برخی فقها نیز بر این عقیده هستند که بیان الفاظ خاص برای ازدواج تنها یکی از راه‌های جاری شدن عقد نکاح به شمار می‌رود و چنانچه لفظی نیز در کار نباشد، عقل باطل نخواهد بود. این فقها نیز دلایل خاص به خود را برای این امر ارائه می‌دهند. 

مشروعیت نکاح معاطاتی 

فقهایی که طرفدار نکاح معاطاتی هستند، دلایل لزوم عقد به وسیله جملات و کلمات مخصوص را چندان قوی نمی‌دانند و به همین دلیل اشاره دارند که حتی با فعل و انجام عملی خاص نیز می‌توان عقد را انجام داد. در واقع این افراد بر این عقیده هستند که جهت جاری شدن صحیح نکاح الزاماً لازم نیست که زن و مرد کلمات و جملات مشخصی را بیان کنند؛ بلکه ابراز عمل به قصد ازدواج نیز کفایت می‌کند. 

این فقها بر این عقیده هستند آنهایی که تنها بر جاری شدن الفاظ و کلمات تاکید دارند، در اشتباه هستند و عقد نکاح نیاز الزامی به جاری شدن الفاظ ندارد. همچنین باید در نظر داشته باشیم که بسیاری از کارشناسان حقوقی و فقها ازدواج معاطاتی را معادل با عقد بیع در نظر گرفته و تمامی احکام آن را در خصوص این نوع از زندگی نیز صادق می‌دانند. 

در بسیاری از موارد نیز حقوقدانان و فقها بر این عقیده هستند که تفاوت‌های زیادی بین معاطات و عقد بیع وجود دارد و احکام این دو را نمی‌توان به جای یکدیگر به کار برد. همین مسئله باعث شده است تا اختلاف نظرهای بسیار زیادی در این خصوص وجود داشته باشد. 

آیا قانون مدنی نکاح معاطاتی را باطل می‌داند؟

در ماده ۱۹۳ قانون مدنی به صراحت اشاره شده که انشای معامله می‌تواند از طریق عمل نیز صورت پذیرد؛ برای مثال اگر فردی در جهت قبض مال اقدام نماید، در واقع معامله صورت گرفته است. البته باید اشاره داشته باشیم که در برخی از موارد شاهد این موضوع هستیم که قانون مدنی برخی از موارد را از این مقوله استثنا کرده است. 

در نظر داشته باشید که بر اساس نظر قانون مدنی اگر فردی برای مثال قصد معامله کالایی را داشته باشد، صرف تحویل دادن کالا و دریافت مبالغ آن معامله به طور کامل صورت می‌پذیرد؛ اما باید اشاره داشته باشیم که در برخی از موارد استثناهایی نیز توسط قانون مدنی مشخص شده که باید به دقت مورد بررسی قرار گیرند. 

• یکی از مهم‌ترین معاملاتی که قانون آن را استثنا کرده، وقف می‌باشد که لازم است در مقاله دیگری به دقت مورد بررسی قرار گیرد. 
• مورد دیگری که ماده ۱۹۳ قانون مدنی آن را استثنا کرده، عقد نکاح می‌باشد؛ بر اساس این ماده قانونی عقد نکاح اگر با انجام دادن عمل یا فعلی صورت پذیرد، کاملاً باطل است.
• در ماده ۱۰۶۲ قانون مدنی به صراحت اعلام شده که جاری شدن نکاح به طور قطع باید با ادای الفاظ و بیان کلمات مخصوص صورت پذیرد؛ چرا که در غیر این صورت نمی‌توانیم عقد نکاح جاری شده را صحیح بدانیم.
• در ماده قانونی فوق اشاره شده که اگر زوجین قادر به سخن گفتن نیز نباشند، می‌توانند با اشاراتی که از رضایت آنها به ازدواج دلالت دارد قصد خود را برای شروع زندگی مشترک اعلام نمایند.

در واقع مواردی که در بالا مورد اشاره قرار گرفت با نکاح معاطاتی شباهت‌های بسیار زیادی دارد؛ بنابراین می‌توانیم به این نکته اشاره داشته باشیم که انجام این نوع از ازدواج غیرقانونی بوده چرا که قانون مدنی به هیچ عنوان آن را مورد پذیرش قرار نداده است. در واقع با تعیین نمودن شروط و جاری کردن الفاظ بنیان خانواده تحکیم بیشتری پیدا خواهد کرد و حقوق هر یک از طرفین در شرایط بهتری قابل مطالبه می‌باشد.

تفاوت نکاح معاطاتی با نکاح صریح چیست؟

نکاح صریح را در واقع می‌توانیم نکاح شناخته شده و مرسوم در کشور در نظر بگیریم که در آن ایجاب و قبول ازدواج از طریق بیان الفاظ و کلمات مشخصی بیان می‌گردد. در واقع در این نوع از ازدواج مرد یا زن با بیان کلمات و جملات مشخصی که در فقه اسلامی مورد اشاره قرار گرفته، قصد خود را برای ازدواج اعلام می‌دارند. 

نکاح معاطاتی نیز نوعی از ازدواج غیرقانونی به شمار می‌رود که در آن ایجاب و قبول از طریق بیان الفاظ و جملات صورت نمی‌پذیرد. در واقع ممکن است زوجین با انجام دادن اعمال و افعالی مشخص قصد خود را برای ازدواج اعلام نمایند. برای مثال برگزاری جشن عروسی یا تبادل حلقه می‌تواند از مصادیق چنین اعمالی در نظر گرفته شود. 

در نکاح صریح قبول و ایجاب از طریق الفاظ صورت می‌پذیرد؛ حال آنکه در نکاح معاطاتی شاهد این موضوع هستیم که زوجین با اعمال و افعال خود ازدواج را قبول می‌کنند. در واقع اگر ازدواج صورت گرفته از نوع معاطاتی باشد، اثبات آن در مقایسه با نکاح صریح دشوارتر خواهد بود و فرد نمی‌تواند با استفاده از دلایل و مستندات کافی این مسئله را به اثبات برساند. 

در واقع در ازدواج معاطاتی هیچگونه سندی مبنی بر ازدواج دو طرف وجود ندارد و افراد برای اثبات این امر لازم است شواهد و مدارکی را به دادگاه ارائه نمایند؛ حال آنکه در قانون مدنی این نوع ازدواج به رسمیت شناخته نشده است. از سوی دیگر در این نوع از ازدواج غیرقانونی ممکن است تکلیف حقوق قانونی زن مانند مهریه و نفقه به طور کامل مشخص نشده و در این زمینه اختلاف وجود داشته باشد. 

حقوق و تکالیف زوجین در نکاح معاطاتی 

نکاح معاطاتی از این بابت که در آن الفاظی رد و بدل نشده و به ثبت رسمی نیز نرسیده است، دارای ابهامات بسیار جدی در این زمینه است؛ بنابراین می‌توانیم بگوییم که تعیین حقوق زن و مرد در این نوع از ازدواج کار بسیار دشواری به نظر می‌رسد. 

برخلاف نکاح صریح در این نوع از ازدواج غیرقانونی شاهد هیچگونه سند رسمی نیستیم و به همین دلیل حقوق زن و مرد مانند مهریه، نفقه، حضانت از فرزندان و مانند این در سند ازدواج به ثبت نمی‌رسد و همین مسئله زمینه را برای اختلافات جدی فراهم می‌نماید؛ بنابراین برای اثبات آن لازم است زوجین ادله و شواهد دیگری را ارائه نمایند. 

در خصوص شرایط نکاح از نوع معاطاتی اختلاف نظرهای بسیار جدی بین فقها وجود دارد و همین مسئله دسترسی به حقوق و تکالیف قانونی را برای زوجین بسیار دشوار می‌کند. بسیاری از فقها این نوع از نکاح را صحیح نمی‌دانند و به طبع آن می‌توان گفت که زن در چنین شرایطی نمی‌تواند به حقوق قانونی خود دست پیدا کند. 

به این دلیل که نکاح به صورت صریح صورت نمی‌پذیرد و الفاظی در آن رد و بدل نمی‌شود، ممکن است زوجین در خصوص مفاد عقد دچار اختلافات جدی شوند و همین مسئله دسترسی را برای حقوق قانونی زوجین سخت کند. در هر حال اگر می‌خواهید اطلاعات کامل‌تری را در این خصوص به دست آورید به شما توصیه می‌کنیم که از وکلای متخصص در این زمینه کمک بگیرید.

چالش‌های حقوقی نکاح معاطاتی 

نکاح معاطاتی به دلیل پیچیدگی‌ها و ابهامات قانونی که با آن همراه است همواره چالش‌هایی را به دنبال دارد چرا که در آن الفاظی از سوی زوجین بیان نمی‌گردد و تنها به افعال و اعمال و قصد طرفین اتکا می‌شود. همین مسئله می‌تواند باعث شود که نظم عمومی جامعه از میان برداشته شود و شاید اصلی‌ترین دلیل مخالفت قانون مدنی با این نوع از ازدواج همین موضوع باشد. 

در این نوع از نکاح سند رسمی برای ازدواج وجود ندارد و همین مسئله باعث می‌شود تا برای اثبات عقد زوجین با مشکلات بسیار جدی مواجه شوند. در واقع اگر زوجین بخواهند وقوع نکاح بین خود را به اثبات برسانند، لازم است شواهد و مدارکی را به دادگاه ارائه دهند و از آنجایی که این نوع ازدواج غیرقانونی است، بعید است چنین مدارکی پذیرفته شود. 

شرایط عقد در این نوع از ازدواج غیرقانونی به طور دقیق مشخص نشده است و همین مسئله می‌تواند مشکلات بسیاری را برای زوجین ایجاد نماید. در چنین شرایطی ممکن است دسترسی به تکالیف و حقوق هر یک از طرفین به دلیل عدم رسمیت پیدا کردن این نوع از ازدواج با مشکلات جدی روبرو شود.

کلام آخر 

امیدواریم پاسخ تمامی سوالات حقوقی خود در این زمینه را گرفته باشید؛ چرا که تمام هدف ما در سایت برترین وکیل این بود تا شما را با ابعاد حقوقی و فقهی نکاح معاطاتی آشنا نموده و اطلاعات جامعی به شما در این زمینه ارائه کنیم. اگر سوالی در این خصوص دارید، می‌توانید آن را در قسمت دیدگاه با سایر مخاطبان وب سایت در میان بگذارید.