تصرف عدوانی ملک ورثه ای ⚖️ نکات و شرایط اثبات در سال جدید
بارها دیده شده که یکی از وراث درصدد تصرف عدوانی ملک ورثه ای برآمده است. البته چنین تصرفی میتواند توسط شخص دیگری نیز انجام شود. در این مطلب ابعاد مختلف تصرف عدوانی و نحوه رسیدگی به آن در دادگاه را مورد بررسی قرار میدهیم. برای کسب اطلاعات بیشتر در مجله حقوقی برترین وکیل همراه ما باشید.
منظور از ملک ورثه ای چیست؟
طبق قوانین اسلامی اموال هر فرد پس از وفاتش با قواعد خاصی در میان بازماندگانش تقسیم میشود. ملک ورثه ای درواقع ملکی است متعلق به متوفی که پس از مرگ، طبق قانون متعلق به ورثه او است. انتقال ملک ورثه ای به بازماندگان با قوانین انحصار وراثت در بین بازماندگان تقسیم میشود و تا پیش از تقسیم، این ملک ورثه ای محسوب شده و تمامی وراث از آن حقدارند.
اگر در زمینه ملک و املاک و دعاوی مرتبط در این زمینه نیاز به مشاوره دارید، می توانید به بهترین وکیل ملکی در تهران مراجعه کنید تا به طور تخصصی به موضوع پرونده شما رسیدگی کنند.
تصرف عدوانی به چه معناست؟
ماده 158 قانون آیین دادرسی مدنی تعریف دقیقی از تصرف عدوانی دارد. بر طبق این قانون، تصرف عدوانی در صورتی اتفاق میافتد که متصرف سابق مال غیرمنقول مدعی میشود که فرد دیگری بدون رضایت، اموالش را تصرف کرده است. در این حالت خواهان از دادگاه خواستار بازگرداندن تصرفش به اموال است.
بهعنوان مثال اگر فردی بدون رضایت مستأجر یا مالک آپارتمانی، آن را به تصرف خود درآورد، در این صورت مرتکب جرم تصرف عدوانی شده است. لازم به ذکر است که دادگاه در این شرایط فقط تصرف قبلی را در نظر میگیرد و فرقی نمیکند که در این دعوا شما مالک هستید یا مستأجر.
در اینجا میتوانید با بهترین وکیل تصرف عدوانی آشنا شوید!
اگر به دنبال وکیل برای تصرف عدوانی ملک ورثه ای خود هستید لطفا فرم زیر را پر کنید.
[elementor-template id=”27979″]منظور از تصرف عدوانی در ملک ورثه ای چیست؟
تصرف عدوانی در ملک ورثه ای حتی ممکن است توسط یکی از وراث صورت بگیرد. فرض کنید متوفی پس از مرگ خود ملکی را برای بازماندگان خود بهجای گذاشته باشد. در این صورت، یکی از وراث یا فرد دیگری، بدون اجازه سایرین اقدام به ساخت مسکن در آن ملک نماید یا آن ملک را به دیگری اجاره دهد. در این حالت است که این فرد تصرف عدوانی انجام داده است.
تصرف عدوانی در قوانین اسلامی جرم محسوب میشود و اگر عدوانی بودن تصرف برای مراجع قضایی به اثبات برسد، دادگاه دستور به رفع تصرف و مجازات فرد متخلف خواهد داد.
علاوه بر این، ورثه میتوانند دعوای خلع ید را بر علیه متصرف به راه اندازند که در این صورت، در راستای اجرای حکم قطعی خلع ید نسبت به کل ملک خلع ید صورت میگیرد لکن تصرف خواهان دعوا مطابق مقررات تصرف ملک مشاعی خواهد بود.
شرایط مورد نیاز برای اثبات تصرف عدوانی در ملک ورثه ای
برای اثبات تصرف عدوانی به شرایطی نیاز است که به بررسی آنها خواهیم پرداخت:
- پیش از هر چیز باید دقت داشته باشیم که تصرف عدوانی فقط در مورد اموال غیرمنقول مطرح است؛ یعنی اموالی نظیر آپارتمان، ملک کشاورزی و موارد دیگر. درواقع در خصوص اموالی نظیر خودرو که مال منقول است تصرف عدوانی معنایی ندارد.
- خواهان دعاوی تصرف عدوانی یعنی همان کسی که شاکی پرونده است، باید اثبات کند که پیش از متصرف عدوانی، خودش بر مال غیرمنقول تصرف داشته است.
- باید دقت داشت که تصرف خوانده (فردی که دعوای تصرف عدوانی علیه او مطرح میکنیم)، باید پس از خوانده مال را تصرف کرده باشد. در صورتی که خود خوانده نیز پیش از خواهان متصرف بوده باشد، در این حالت خواهان متصرف سابق نیست؛ پس نمیتواند تصرف عدوانی را اثبات کند.
اگر وراث بخواهند علیه یک یا چند نفری که بر ملک ورثه ای آنها تصرف عدوانی کردهاند، شکایت تنظیم کنند باید ضمن اثبات شرایطی که در بالا گفته شد، گواهی حصر وراثت را نیز به دادگاه ارائه دهند. در صورتی که حصر وراثت صورت گرفته باشد، میبایست به شورای حل اختلاف آخرین مکان اقامت متوفی، دادخواست حصر وراثت تقدیم کرد. باید دقت کنیم در دادخواست حصر وراثت نام تمامی وراث باید ذکر شود. حتی اگر تعدادی از وراث سهمالارث خود را بخشیدهاند نیز باید نامشان مطرح شود.
یکی دیگر از شرایط این است که تصرف در مال باید به صورت عدوانی صورت گرفته باشد. منظور این است که تصرف از طرف متصرف نباید به صورت قانونی انجام شده باشد و نباید با رضایت خود شاکی باشد. قانونگذار در تبیین مفهوم عدوانی از عبارت عدم رضایت استفاده کرده است که در فهم بهتر موضوع بسیار راهگشا است.
انواع تصرف عدوانی ملک ورثه ای
قانون تعریف دقیقی از تصرف عدوانی دارد. همچنین مفاد قانون به تعریف انواع تصرف عدوانی پرداخته است. درواقع تصرف عدوانی ملک ورثه ای دارای دو نوع حقوقی و کیفری است که در ادامه به بیان آنها میپردازیم:
تصرف عدوانی حقوقی
این نوع از تصرف در دادگاههای عمومی قابل پیگیری است. درواقع در این نوع تصرف عدوانی دادگاه رأی به رفع تصرف ملک ورثه ای میدهد و از تعیین مجازات برای فرد متخلف خبری نیست. دادگاه عمومی ضمن داشتن شرایط زیر به دعوای تصرف عدوانی ملک ورثه ای ورود میکند:
- ملکی که در آن تصرف عدوانی صورت گرفته است جزو اموال غیرمنقول باشد.
- تصرف عدوانی ملک ورثه ای با زور و اجبار صورت گرفته باشد.
- ورثه خودشان سابقه تصرف ملک به ارث رسیده را داشته باشند.
- فردی که ملک ورثه ای را متصرف شده، پیش از این سابقه تصرف در ملک را نداشته باشد.
تصرف عدوانی کیفری
این نوع از تصرف عدوانی در دادگاههای کیفری مورد بررسی قرار میگیرد. دادگاه ضمن داشتن شروط بالا، علاوه بر رفع تصرف عدوانی ملک ورثه ای، برای فرد متخلف متصرف نیز مجازات در نظر میگیرد.
تصرف عدوانی ملک ورثه ای توسط یکی از وراث
در این حالت فردی از وراث که ملک ورثه ای را تصرف کرده درواقع خودش یک نفر از مالکان محسوب میشود. بعد از مرگ متوفی اموال او به صورت قهری به وراث میرسد و درواقع هر یک از وراث مالک ملک موروثی است. مالکیت قهری به معنی انتقال مالکیت خود به خود است.
پس از انحصار وراثت، تمامی بازماندگان به صورت مشاع از ملک ورثه ای حق خواهند داشت. کلیه اموال به جا مانده از متوفی میبایست تقسیم شود. پیش از تقسیم هیچکدام از بازماندگان، با وجود این که به مالکیت خود در ملک ورثه ای آگاه هستند، حق هیچگونه تصرف را ندارند. فرض کنید یکی از وراث در این شرایطی که ذکر شد، بدون رضایت سایر وراث شروع به استفاده از ملک موروثی میکند. در این صورت بقیه بازماندگان فقط میتوانند علیه او طرح دعوا کنند.
در صورتی که تصرف عدوانی ملک ورثه ای توسط یکی از وراث صورت گرفته باشد، دعوای کیفری بر علیه او امکانپذیر نیست؛ زیرا متصرف عدوانی خود یکی از مالکان ملک ورثه ای محسوب میشود. تنها دعوایی که میتوان بر علیه وارث متصرف انجام داد، دعوای حقوقی است.
پیشنهاد میکنیم مطلب تصرف عدوانی در ملک مشاع را نیز مطالعه کنید!
تصرف عدوانی ملک ورثه ای توسط فردی غیر از وراث
همانطور که اشاره کردیم علاوه بر وراث که در اصل مالک مشاع ملک مورد نظر هستند، فرد دیگری نیز میتواند ملک مورد نظر را تصرف کند. در این صورت که فرد متصرف جزو مالکان نیست، میتوان بر علیه او دعوای کیفری را آغاز کرد.
برای مثال فرض کنید داماد یک خانواده، ملک ورثه ای را تصرف کند. داماد در آن لحظه به هیچ عنوان مالک نیست و وراث میتوانند بر علیه او دعوی کیفری کنند. در این حالت دادگاه دستور به رفع تصرف ملک ورثه ای خواهد داد. در صورتی که داماد خانواده رفع تصرف نکند، وراث میتوانند علیه او شکایت کرده و او را به حبس محکوم کنند.
قانون درباره تصرف عدوانی ملک ورثه ای چه میگوید؟
پس از مرگ متوفی، ملک به صورت مشاع برای تمامی وراث در نظر گرفته میشود؛ بنابراین همگی به صورت مشاع به حق خود دسترسی خواهند داشت. در ماده 167 قانون آئین دادرسی قانونگذار بهصراحت این موضوع را مطرح کرده است. به نحوی که دو یا چند نفر، مال غیرمنقولی را به طور مشترک در تصرف داشته باشد یا قبلاً از آن استفاده میکردند و بعضی دیگر مانع تصرف یا استفاده یا مزاحم استفاده بعضی دیگر شوند، حسب مورد در حکم تصرف عدوانی یا مزاحمت یا ممانعت از حق به حساب میآید و مشمول مقررات فصل هشتم قانون آیین دادرسی میشود.
در ادامه به بررسی مفاهیم ممانعت از حق و مزاحمت ملکی خواهیم پرداخت و تفاوت آنها با تصرف عدوانی را بیان خواهیم کرد. در صورتی که در دادگاه مزاحمت از نوع تصرف عدوانی شناخته شود، دادگاه دستور به رفع تصرف و مجازات فرد متصرف میدهد.
بر اساس ماده 163 قانون آئین دادرسی مدنی، در دعوای تصرف عدوانی (که یکی از پرتکرارترین دعاوی ملکی است)، صرف تصرف خواهان، لحوق تصرفات خوانده و عدوانی بودن تصرفات، ارکان دعوا را شکل میدهند و باید ثابت شود که در این مورد مالکیت خواهان اماره ای بر سبق تصرفات او بوده و خلاف آن قابل اثبات است.
مجازات تصرف عدوانی ملک ورثه ای
همانطور که گفتیم تصرف عدوانی شرایطی دارد و در صورت طرح دعوای تصرف کیفری و ثابت کردن آن در دادگاه، برای تصرف کننده مجازات در پی خواهد داشت که مجازات فرد متصرف بر اساس ماده 690 قانون مجازات اسلامی عبارت است از:
- فردی که ملک ورثه ای را تصرف کرده باید وضع را به حالت قبل بازگرداند
- دادگاه دستور به رفع تصرف فرد متخلف خواهد داد.
- دادگاه میتواند برای فرد یا افرادی که در ملک ورثه ای تصرف عدوانی کردهاند، بین یک ماه تا یک سال حبس در نظر بگیرد.
تفاوت تصرف عدوانی، مزاحمت ملکی و ممانعت از حق
در مزاحمت ملکی، فرد متخلف هیچگونه تصرفی در اموال طرف مقابل نداشته است. همچنین عمل او با هیچگونه سوءنیتی برای تصرف اموال همراه نبوده است. در این حالت فرد فقط دردسرهایی را برای دارنده ملک مورد نظر ایجاد میکند.
در تصرف عدوانی، فرد مزاحم مدعی مالکیت به رمال غیرمنقول مورد نظر است. همانطور که اشاره کردیم در تصرف عدوانی فرد بدون رضایت صاحب مال، در آن تصرف میکند.
در جرم ممانعت از حق، فرد متخلف قصدی برای تصرف ملک مورد نظر ندارد. همچنین هدفش صرفاً ایجاد دردسر خاص برای مالک نیست. بلکه در این شیوه وقوع جرم، خوانده فقط باعث ممانعت از دسترسی خواهان به حق خود میشود.
کلام آخر
در این مطلب به بررسی تصرف عدوانی در ملک ورثه ای پرداختیم. همچنین به شرایط و انواع تصرف عدوانی اشاره کردیم. سپس بیان کردیم که اگر تصرف عدوانی توسط یکی از وراث یا شخصی غیر از وراث انجام شود، طرح دعوا در دادگاه متفاوت خواهد بود. اگر تجربهای در این زمینه دارید، خوشحال میشویم آن را با سایر مخاطبان به اشتراک بگذارید.