تصرف عدوانی چیست و انواع آن ⚖️+ مهلت شکایت

از نظر حقوقی، حق امتیازی است که قانون به شخص می دهد تا به سبب آن از دیگر افراد جامعه متمایز گردد. طبق قانون اگر شخصی حقی را که برای دیگری است پایمال نموده و یا فرد را از آن محروم نماید با مجازات قانون رو به رو خواهد شد. حق تصرف اموال برای شخصی است که مالک قانونی باشد. به تصرف اموال غیرمنقول افراد با زور و اجبار و بدون رضایت آنان، تصرف عدوانی می گویند که یکی از دعاوی ملکی است. در ادامه بیشتر به این موضوع می پردازیم لطفا در مجله حقوقی برترین وکیل همراه ما باشید.

تصرف عدوانی چیست؟

در ماده 30 قانون مدنی آمده است که “هر مالکی نسبت به مایملک خود حق هرگونه تصرف و انتفاع را دارد. مگر در مواردی که قانون استثناء کرده باشد.” همینطور در ماده 31 قانون مدنی آمده است که “هیچ مالی را از تصرف صاحب آن نمی توان بیرون کرد مگر به حکم قانون.”

مطابق ماده 30 قانون مدنی “هر مالکی نسبت به مایملک خود حق هرگونه تصرف و انتفاع را دارد. مگر در مواردی که قانون استثناء کرده باشد.” همینطور در ماده 31 قانون مدنی بیان شده “هیچ مالی را از تصرف صاحب آن نمی توان بیرون کرد مگر به حکم قانون.” و در ماده 35 قانون مدنی آمده که “تصرف به عنوان مالکیت، دلیل مالکیت است مگر خلاف آن ثابت شود.”.

به گفته وکیل متخصص در دعاوی ملکی، طبق ماده 158 قانون آیین دادرسی مدنی، تصرف عدوانی عبارت است از ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه فرد دیگری بدون رضایت او مال غیر منقول او را تصرف کرده است و خواهان اعاده تصرف خود نسبت به آن مال است. عدوانی به معنی انجام کاری با زور و به حالت تجاوز کارانه است.

برای مثال: گر شخصی بدون رضایت مستاجر و یا مالک ملکی را تصرف کند به آن تصرف عدوانی گفته می شود که قانون مجازاتی را برای فرد مجرم تعیین کرده است که در این مقاله به آن می پردازیم.

در تصرف عدوانی بر خلاف خلع ید نیازی به اثبات مالکیت مالک نیست و صرف داشتن سابقه تصرف بر ملک کافی است. در تصرف عدوانی برای دادگاه تصرف قبلی مهم است لذا فرقی ندارد که شما مالک باشید یا مستاجر ملک تصرف شده. لازم است این نکته را ذکر کنیم که تصرف عدوانی فقط در مورد اموال غیرمنقول همچون زمین و خانه صدق می کند و اگر شخصی مال منقول شما را همچون اتومبیل تصرف کرد این تصرف شامل ماده 158 قانون آیین دادرسی مدنی نخواهد شد.

با توجه به این که تنظیم شکایت در تصرف عدوانی پیچیده است، بهترین کار مشاوره با وکیلی متخصص در حوزه دعاوی ملکی است. پیشنهاد ما این است که با کمک وکیل تصرف عدوانی این پرونده را پیگیری نمایید تا میزان موفقیت تان به طور چشمگیری افزایش یابد. وکلا به دلیل تجربه و تخصصی که دارند بهترین راهکار برای حل پرونده تان را پیشنهاد خواهند داد.

انواع تصرف عدوانی

به گفته وکیل ملکی، تصرف عدوانی دارای دو نوع حقوقی و کیفری است که تشخیص آن کمک بزرگی به حل پرونده می کند و موجب می شود تا نتیجه مورد قبولی را به دست آورید. لذا در ادامه به توضیح هر کدام می پردازیم:

تصرف عدوانی کیفری

تصرف مالی که متعلق به فرد دیگری است با علم بر این که مال برای شخص دیگری می باشد از نوع تصرف عدوانی کیفری محسوب می شود و قانون آن را جرم می داند. مرجع صالح برای رسیدگی به پرونده تصرف عدوانی کیفری، دادسراها و دادگاه کیفری دو است. لذا در صورت اثبات این جرم، شخص مجازات می گردد.

طرح دعوای تصرف عدوانی کیفری در شرایط زیر قابل انجام است:

• مال تصرف شده به صورت غیرمنقول اعم از زمین یا ملک باشد.
• تصرف با زور، قهر و غلبه صورت گرفته باشد.
• خواهان دعوی (شخصی که شکایت کرده) سابقه تصرف داشته باشد. بدین معنی که در گذشته برای مدت کوتاه یا بلندی در آن سابقه تصرف داشته باشد.
• خوانده دعوی (شخصی که از او شکایت شده) سابقه تصرف نداشته باشد. یعنی همان فردی که با زور و اجبار ملکی را تصرف کرده در گذشته بر آن ملک سابقه تصرف نداشته باشد.

مجازات قانون برای فرد مجرم: رفع تصرف، حبس یک ماه تا یک سال، تحویل مال غیرمنقول به مالک اصلی، در صورتی که تغییراتی در مال غیرمنقول ایجاد نموده باشد باید آن را به حالت اولیه بازگرداند.

تصرف عدوانی حقوقی

مرجع صالح برای رسیدگی به پرونده تصرف عدوانی حقوقی، دادگاه عمومی حقوقی است. طرح دعوای تصرف عدوانی حقوقی در شرایط زیر قابل انجام است:

• مال تصرف شده به صورت غیرمنقول اعم از زمین یا ملک باشد.
• تصرف با زور، قهر و غلبه صورت گرفته باشد.
• خواهان دعوی سابقه تصرف داشته باشد. بدین معنی که در گذشته برای مدت کوتاه یا بلندی در آن سابقه تصرف داشته باشد.
• خوانده دعوی سابقه تصرف نداشته باشد. یعنی همان فردی که با زور و اجبار ملکی را تصرف کرده در گذشته بر آن ملک سابقه تصرف نداشته باشد.

مجازات قانون برای فرد مجرم: رفع تصرف و پرداخت اجرت المثل ایام تصرف آن هم به درخواست مالک مالک است.

تفاوت تصرف عدوانی حقوقی و کیفری

در مطالب بالا به توضیح انواع تصرف عدوانی پرداختیم، در این بخش به صورت مختصر به توضیح تفاوت های این دو نوع تصرف عدوانی می پردازیم:

• در تصرف عدوانی حقوقی نیازی نیست که مالکیت شما اثبات شود. در صورتی که مطابق ماده 690 در تصرف کیفری باید مالکیت مالک اثبات گردد.
• مورد بعدی که برای دادگاه بسیار مهم است، رکن روانی می باشد. یعنی باید برای دادگاه مشخص شود که فرد می دانسته ملک متعلق به دیگری است و آن را تصرف کرده یا خیر؟
• در تصرف عدوانی حقوقی باید دادخواست حقوقی تقدیم شود اما در تصرف عدوانی کیفری نیازی به دادخواست حقوقی نیست و صرف شکایت کیفری کافی است تا تعقیبات جزایی متهم و صدور حکم رفع تصرف صادر شود.

شرایط رسیدگی به دادخواست تصرف عدوانی

به گفته وکیل ملکی متخصص، برای دعاوی تصرف عدوانی نیازی نیست که شما مالک ملک باشید، حتی اگر مستاجر ملک باشید و شخص دیگری اعم از صاحبخانه ملک را تصرف کند، می توانید شکایت کنید. دادگاه صالح برای رسیدگی به موضوع مطابق ماده 12 قانون آیین دادرسی مدنی، همان دادگاهی است که در نزدیکی محل وقوع مال غیرمنقول قرار دارد. اما رسیدگی به این دعوی شرایطی دارد از جمله:

سابقه تصرف خواهان

اصلی ترین شرط رسیدگی به پرونده تصرف عدوانی، سابقه تصرف خواهان پرونده است بدین معنی که باید مدتی از این اموال غیرمنقول استفاده کرده باشد و این مسئله توسط اطرافیان تایید شود. مدت زمان سابقه تصرف به عرف وابسته است و باید به قدری باشد که بتوان آن را به عنوان سابقه دانست.

عدم سابقه تصرف خوانده

نداشتن سابقه تصرف توسط خوانده پرونده (شخصی که از او شکایت شده) از دیگر شرایط مهم است. لذا قاضی در شرایطی حکم می دهد که خوانده پس از تصرف خواهان، مال غیرمنقول او را تصرف کرده باشد، در غیر این صورت و در مواردی که خوانده سابقه تصرف داشته باشد قاضی نمی تواند حکمی صادر کند.

طبق قانون صدور حکم مبنی بر رفع تصرف برای کسی جایز است که تصرف او لاحق و بر تصرف خواهان باشد. لذا خوانده نباید تصرف قبلی بر مال داشته باشد در غیر این صورت او متصرف قبلی است و صدور حکم رفع تصرف علیه متصرف قبلی اعتبار قانونی ندارد.

عدوانی بودن تصرف

شرط دیگری که برای رسیدگی به پرونده تصرف عدوانی وجود دارد، تصرف مال به زور و اجبار است. یعنی باید مال غیرمنقول همچون زمین و ملک بدون رضایت مالک آن تصرف شده باشد تا دادگاه رسیدگی کند.

غیر منقول بودن مال تصرف شده

شرط بعدی که در مورد دعوای تصرف عدوانی بسیار مهم است، غیر منقول بودن اموال می باشد. لذا تصرف اموالی همچون اتومبیل و … تصرف عدوانی محسوب نمی شود در آن باید دعوای خلع ید مورد بررسی قرار بگیرد. درباره ی دعوای خلع ید می توانید به وکیل خلع ید مراجعه کنید تا پرونده به صورت تخصص بررسی شود.

مدارک لازم برای شکایت تصرف عدوانی

برای انجام مراحل شکایت در موضوع تصرف عدوانی، مدارک و شواهدی نیاز است از جمله:

• کارت ملی و شناسنامه
• سند مالکیت که در تصرف عدوانی حقوقی نیازی به سند مالکیت نیست ولی در تصرف عدوانی کیفری حتما باید مالکیت خواهان اثبات شود.
• استعلام از مراجع مربوطه یا شهادت شهود برای اثبات ادعا

مهلت شکایت در دعوای تصرف عدوانی

قانون بازه زمانی مشخصی را برای شکایت از فرد متصرف تعیین کرده که با توجه به موقعیت متضرر مشخص می شود.

• در صورتی که پس از یک سال، مالک مال غیرمنقول برای شکایت و برخورد با متصرف اقدامی انجام ندهد، حق شکایت کیفری از او سلب می شود.
• چنانچه مالک اصلی به دلیل اینکه تحت سلطه متهم است نتواند شکایت کند، زمان شکایت از تاریخی محاسبه می شود که مانع او برطرف شده است.
• اگر مالک اصلی مال فوت کند، هر یک از وراث او می توانند تا زمان 6 ماه از تاریخ وفات، از فرد متصرف شکایت کنند.

تصرف عدوانی در ملک مشاع

یکی از مشکلاتی که به صورت چشمگیر در اموال مشاع و شراکتی دیده می شود، تصرف یکی از شرکا به مال شریک خود می باشد. اگر به صورت شراکتی مال غیرمنقولی را خریداری نموده اید و بعد از گذشت مدتی متوجه شدید که شریک تان بدون اطلاع شما از محدوده ی خود خارج شما و بخشی از سهم شما را تصرف کرده، در این شرایط می توانید شکایت کنید. در این مواقع تصرف عدوانی در ملک مشاع مورد بررسی قرار می گیرد و دادگاه حکم به رفع تصرف خواهد داد.

مجازات تصرف عدوانی در قانون جدید

تصروف عدوانی یعنی مال غیر منقول دیگری را با زور تصاحب کردن، لذا قانون مجازات سنگینی را برای مجرم تعیین نموده است و در صورتی که در زمان تصرف مال، آسیبی به فرد مقابل وارد شود و یا فوت کند، مجازات سنگینی خواهد داشت.

مطابق ماده 690 قانون مجازات اسلامی “هر فردی که اقدام به تصرف عدوانی یا به وجود آوردن مزاحمت یا ممانعت از حق نماید، مجازاتی که قانون تعیین نموده، حبس از یک ماه تا یک سال است و همچنین دادگاه موظف به رفع تصرف یا مزاحمت یا ممانعت از حق است.

ذکر این نکته ضروری است، تصرف عدوانی یکی از جرایمی است که بدون شکایت شاکی پیگیری نمی شود و از جمله جرایم قابل گذشت است، مجازات اندکی دارد و در درجه 7 تعزیری قرار گرفته لذا مستقیما در دادگاه رسیدگی می شود.

کلام آخر

در قانون شخصی حق تصرف بر مالی را دارد که مالک قانونی باشد. صرف اینکه فردی اجباری و غیرقانونی اموالی را به تصرف خود در بیاورد، مالکیت محسوب نمی شود. تصرف عدوانی یکی از مواردی است که باید پیگیری شود زیرا هیچ شخصی حق دست درازی و تصرف غیرقانونی خانه و املاک دیگران را ندارد. شما می توانید برای پیگیری و بررسی های هرچه بیشتر به وکیل متخصص در دعاوی ملکی مراجعه و راهنمایی های بیشتر را دریافت کنید. ممنون که تا انتهای مقاله همراه ما بودید نظرات و پیشنهادهای خود را در بخش دیدگاه ها برای ما ارسال کنید.