ممانعت از حق ⚖️ شرایط اثبات و مجازات در قانون جدید

یکی از انواع دعاوی مرتبط با اموال غیرمنقول، ممانعت از حق است که به دلیل مهم بودن در دادگاه کیفری و همینطور در دادگاه حقوقی قابلیت پیگیری دارد. ممانعت از حق درباره ی کسی است که مانع نفع بردن شخصی از ملک خود می شود. لذا در صورتی که شخصی مرتکب این عمل شود مجرم بوده و باید در دادگاه پاسخگو باشد. برای اطلاعات بیشتر ما را در مجله حقوقی برترین وکیل همراهی کنید.

برای مشاوره با بهترین وکیل ملکی در ایران کلیک کنید!

تعریف حق انتفاع و حق ارتفاق

قبل از توضیح در مورد ممانعت از حق مناسب دانستیم تا توضیحی را درباره ی حق ارتفاق و حق انتفاع داشته باشیم. حق انتفاع حقی است که به سبب آن شخصی می تواند در ملک دیگری حق سکنی داشته باشد. همینطور اگر فردی به مدت عمر مالک یا عمر خود یا ثالث حق استفاده و انتفاع را داشته باشد، به آن حق عمری می گویند و اگر برای مدت مشخصی مالکیت داشته باشد حق رقبی است. اگر زمانی برای تصرف تعیین نشده باشد مطلق است و در این صورت مالک حق رجوع به ملک خود را دارد. چنانچه مالک به ملک خود رجوع نکند، تا زمان فوت مالک، آن شخص می تواند از ملک استفاده کند.

حق ارتفاق نیز عبارت است از حقی که برای شما در ملک دیگری ایجاد می شود، حق ارتفاق شامل حق مجرا یا حق شرب یا حق عبوری که شما از گذشته در ملک دیگری داشته اید.

ممانعت از حق چیست؟

دعوای ممانعت از حق مطابق ماده 159 قانون آیین دادvسی مدنی عبارت است از تقاضای کسی که رفع ممانعت ارتفاق یا انتفاع خود را در ملک دیگری بخواهد. در این صورت شخص به نحو عدوان و بدون اثبات ادعای خود، مانع تصرف مالک در ملک خود می شود. لذا اگر شخصی مانع استفاده شما از زمین یا ملک خودتان می شود و در آن تصرف نکرده باشد، ممانعت از حق است و شما می توانید طرح دعوا کنید.

ممانعت از حق به دو صورت کیفری و حقوقی قابلیت پیگیری دارد. این نکته را در نظر داشته باشید که ممانعت از حق با دعوای تصرف عدوانی تفاوت دارد، در تصرف عدوانی فرد مانع استفاده شما از حق شده و آن را تصرف می کند. در دعاوی ممانعت از حق، فرد فقط مانع استفاده شما از ملک می شود ولی آن را تصرف نمی کند.

در دعاوی ممانعت از حق توجهی به مالکیت فرد نمی شود و در ابتدا همین موضوع مهم است که اثبات گردد مدعی ممانعت از حق، پیش از ممانعت خوانده دعوا، ملک را در تصرف خود داشته است و اکنون به صورت غیرقانونی از تصرف او خارج شده است.

ممانعت از حق برای قانون گذار بسیار مهم است زیرا هیچ شخصی نمی تواند مانع استفاده شخصی از حق خود شود و همینطور شخصی نمی تواند با استفاده خود به کسی ضرر برساند.

دلایل اثبات ممانعت از حق

• اثبات شود که شاکی سابقه تصرف در ملک یا اینکه سابقه ی انتفاع را داشته است. مثلا فرد می تواند با تهیه استشهادیه ای این موضوع را ثابت نماید که در گذشته حق ارتفاق در ملک متشاکی را داشته است.
• موضوع باید در ملک دیگری باشد و شاکی پرونده باید اثبات کند که ملک دیگری دارد و وقوع حق ارتفاق یا انتفاع در همان ملک را ثابت کند.
• شاکی برای منتفع شدن از حق انتفاع یا این که برای استفاده از حق ارتفاق خود با مانعی مواجه شده که می تواند وجود مانع را از طریق احداث دیوار در ورودی ملک، تغییر قفل در یا … از راه شاهد یا اقرار اثبات نماید.
• باید اثبات شود که مانع به صورت عدوانی و با زور و بدون اطلاع شاکی احداث شده و شاکی توانایی رفع را ندارد.
• اثبات شود که شاکی با قصد ایجاد ممانعت از حق با ایجاد مانع موجب جلوگیری از دسترسی شما شده است.

ممانعت از حق در ملک مشاع

مطابق قانون زمانی که دو یا چند نفر در ملکی مالکیت داشته باشند به این حالت مالکیت مشاعی می گویند. زمانی که یکی از مالکان مانع استفاده دیگر مالکان از ملک شود ممانعت از حق نموده و در این صورت خواهان می تواند دادخواست الزام به رفع ممانعت را تنظیم کند. ممانعت از حق در ملک مشاع با تصرف عدوانی در ملک مشاع تفاوت دارد و نباید با هم اشتباه گرفته شود.

ممانعت از حق در ملک مشاع به این صورت است که پیش از این ملک در مالکیت شخص دیگری بوده است و اکنون به دلیل ارث و یا به واسطه ی سببی، به شرکای مشاعی رسیده است و مالک پیشین ملک به شخص ثالث حق ارتفاق یا انتفاع داده باشد. بنابراین در این صورت هیچ کدام از شرکای ملک مشاعی نمی توانند مانعی برای استفاده شخص ثالث از ملک شوند. در صورتی که ممانعت از حق کنند امکان طرح دعاوی ممانعت از حق علیه آنها وجود دارد.

تصور کنید تمامی شرکا که مالک ملک مشاعی هستند به صورت توافقی، حق ارتفاق و انتفاع را به شخص ثالثی بدهند و بعد از گذشت مدتی یکی از آنها یا تمامی شان مانع استفاده شخص ثالث از حق خود شوند. در این مواقع قانون برای صاحب حق امکانی فراهم کرده تا اقدام به طرح دعاوی ممانعت از حق نماید.

تفاوت ممانعت از حق با تصرف عدوانی

قانون، ممانعت از حق و تصرف عدوانی را در دسته بندی قرار داده است اما نکته ای در این دو وجود دارد که باعث تفاوت آنها شده است. شخص مرتکب در ممانعت از حق، هیچ دخل و تصرفی در ملک انجام نداده است و تنها مانع انتفاع مالک از ملک شده است. اما شخص مرتکب در تصرف عدوانی مانع انتفاع مالک از ملک می شود.

شخصی که مرتکب تصرف عدوانی شده است باید هزینه دوران تصرف خود را بدهد. در صورتی که ممانعت از حق اینگونه نیست و شخصی که ممانعت از حق کرده زمان مکلف به پرداخت خسارت است که در صورت عدم مراجعه مالک به ملک، خسارتی به او وارد شود.

نحوه اثبات ممانعت از حق چگونه است؟

برای اثبات دعوای ممانعت از حق حقوقی نیازی نیست که خواهان دعوا، نیازی به ارائه سند مالکیتی مبنی بر وجود حق انتفاع یا حق ارتفاق نیست. لذا در صورتی که فقط بتواند اثبات کند که از این حق ارتفاق و انتفاع در گذشته استفاده کرده است و سابقه تصرف داشته است کافی است.

برای شکایت کیفری ممانعت از حق باید دلایل اثبات دعوای ممانعت از حق کیفری وجود داشته باشد. ممانعت از حق کیفری اینگونه است که خوانده دعوا با اعمالی همچون قهر و غلبه و با زور و اعمال و رفتار خود بدون اینکه خواهان رضایتی داشته باشد، مانع استفاده او که سابقه تصرف در ملک را داشته است بشود و از حق انتفاع و ارتفاق او جلوگیری کند.

مجازات ممانعت از حق در قانون چیست؟

مطابق ماده 690 قانون مجازات اسلامی، مجازات جرم ممانعت از حق، یک ماه تا یک سال حبس برای کسی است که:

• به صورت صحنه سازی از قبیل پی کنی، تغییر حد فاصل، دیوار کشی، امحای مرز، کرت بندی، حفر چاه، نحر کشی، غرس اشجار و زراعت و … ، تهیه آثار تصرف در اراضی مزروعی کند. یا دیگر اراضی اشخاص حقیقی و حقوقی برای تصرف یا ذی حق معرفی کردن خود یا دیگری مبادرت کند.
• بدون اجازه سازمان حفاظت محیط زیست یا مراجع ذی صلاح دیگر مبادرت به عملیاتی کند که موجب تخریب محیط زیست و منابع طبیعی شود. اقدام به هرگونه تجاوز و تصرف عدوانی یا ایجاد مزاحمت یا ممانعت از حق در موارد مذکور کند.

همچنین در قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب 1399 مجازات جرائم مربوط به تصرف عدوانی یا ایجاد مزاحمت یا ممانعت از حق، اگر ممانعت از حق به املاک و اراضی خصوصی مربوط باشد، به عنوان یکی از جرایم قابل گذشت محسوب می شود و مطابق این قانون مجازات به نصف کاهش می یابد.

نحوه شکایت از دعوای ممانعت از حق به چه شکل است؟

• تنظیم شکواییه یا دادخواست

ابتدا فرد باید تعیین کنید که قصد طرح شکایت کیفری دارید یا حقوقی، سپس باید اقدام به تنظیم یک شکواییه یا یک دادخواست با شرح موضوع ممانعت از حق نمایید و همینطور فایل ورد آن را نیز تهیه کنید.

• مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیکی یا سامانه اینترنتی ثبت دادخواست

در این مرحله پس از ثبت دادخواست و ارسال آن به دادگاه، باید به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به صورت حضوری مراجعه کند. برای ثبت دادخواست حقوقی به صورت اینترنتی نیز می توانید به آدرس سایت مربوطه مراجعه کنید.

• ثبت نام در سامانه ثنا:

با توجه به اینکه اطلاع از جلسات رسیدگی دادگاه، دادسرا و ابلاغ وقت رسیدگی و حضور از طریق سامانه ثنا انجام می شود، لذا ضروری است که شاکی و خواهان حساب کاربری در سامانه ثنا داشته باشد. همینطور اگر فردی حساب کاربری در سامانه ثنا ندارد می تواند از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا به صورت اینترنتی اقدام به ثبت نام در سامانه عدل ایران کند.

نقش وکیل در رفع ممانعت از حق

انتخاب وکیل خوب در رفع دعوای ممانعت از حق نقش بسیار پررنگی دارد و موجب موفقیت پرونده می شود. وکیل ملکی که تخصص در دعاوی ملکی دارد به خوبی به قوانین دعاوی ممانعت از حق آگاه است و بهترین نتیجه را برای پرونده شما رقم می زند.

وکیل مدارک لازم برای شکایت ممانعت از حق و دلایل اثبات ممانعت از حق را از شما درخواست می کند تا با مدارک وارد پرونده شود و در ادامه رسیدگی هایی که انجام می دهد، دادخواست را به دادگاه تقدیم می کند و در صورتی که اقدام تامینی یا احتیاطی لازم باشد آنها را نیز انجام می دهد.

اینگونه می توان گفت که حضور بهترین وکیل ملکی که متخصص در دعاوی ملکی است، خیال شما را از همه بابت راحت می کند. هزینه وکیل نیز معمولا به صورت درصدی محاسبه می شود. پس از انتخاب وکیل مناسب برای وکالت پرونده خود

کلام آخر

از زمان های گذشته دعاوی مربوط به اموال غیرمنقول وجود داشته است. ممانعت از حق نیز یکی از انواع دعاوی ملکی است که موجب محرومیت مالک از حق خود می شود. این موضوع مشکلاتی را برای مالک به وجود می آورد که بهتر است پیگیری های بیشتر به کمک وکیلی خبره انجام گیرد. امیدوارم این مطالب برای شما مفید بوده باشد، می توانید سوالات و نظرات خود را در بخش دیدگاه ها برای ما ارسال کنید.