تصرف عدوانی در ملک مشاع چیست؟ ⚖️【نحوه شکایت و مجازات】⚡️

تصرف عدوانی در ملک مشاع به این معناست که یکی از شرکای مالک یک ملک مشاع، بدون رضایت دیگر شرکا، تمام یا بخشی از ملک را به صورت خودسرانه و غیرقانونی در اختیار بگیرد یا استفاده کند. در چنین مواردی، سایر شرکا می‌توانند با مراجعه به مراجع قضایی، تقاضای جلوگیری از این تصرف و احقاق حق خود را داشته باشند. قانون مدنی ایران به شرکای ملک مشاع این حق را می‌دهد که در صورت وقوع چنین اتفاقی، برای بازپس‌گیری سهم خود و جبران خسارات وارد شده اقدام کنند. این موضوع اهمیت زیادی دارد، زیرا ملک مشاع متعلق به همه شرکا است و هیچ‌یک از آن‌ها نمی‌توانند بدون توافق دیگران، در آن دخل و تصرفی انجام دهند. از شما مخاطبان عزیز می‌خواهیم که تا انتهای مقاله را مطالعه کنید. ما در این مطلب از سایت برترین وکیل به دنبال آن هستیم تا پاسخگوی تمامی سوالات حقوقی شما باشیم.

ملک مشاع به چه ملکی گفته می شود؟

اگر دو یا چند نفر به صورت همزمان مالک ملکی باشند به گونه‌ای که حد و حدود سهم آنها از ملک مشخص نباشد می‌توانیم بگوییم که ملک مورد نظر مشاع است. تصور کنید که پدری فوت کند و اموال او برای ورثه باقی بماند. در چنین شرایطی پیش از تقسیم اموال تمامی فرزندان دارای مالکیت بر ملک مشاع ورثه‌ای هستند. 

هیچ یک از شرکای ملک مشاع نباید دچار تخلف شوند. همچنین آنها بر اساس قوانین و مقررات بر اساس میزان سهم خود می‌توانند از ملک استفاده کنند. در ادامه تصرف عدوانی در ملک مشاع را مورد بررسی قرار خواهیم داد. در صورت بروز هرگونه مشکل در ملک مشاعی باید به بهترین وکیل فروش ملک مشاعی مراجعه کنید.

تصرف عدوانی در ملک مشاع چگونه انجام می شود؟

تصرف عدوانی به معنای تصاحب مالی غیرمنقول بدون مجوز قانونی یا بدون کسب اجازه از مالک اصلی آن است. ممکن است تصرف عدوانی در ملک مشاع توسط شریک یا افراد دیگری اتفاقی بیفتد. در صورتی که شرکا رضایت به تصاحب مال خود نداشته باشند می‌توانند اقدام به شکایت کیفری تصرف عدوانی در ملک مشاع کنند.

البته بسیاری از حقوقدانان بر این عقیده هستند که نمی‌توان علیه یکی از شرکای ملک مشاع شکایت کیفری تنظیم کرد. چرا که خود فرد نیز در چنین شرایطی مالک ملک محسوب می‌شود. در این صورت وکیل دادگستری اقدام به طرح دعوای خلع ید خواهد کرد تا از این طریق بتواند منافع تمامی شرکا را تامین کند و ملک را بازپس بگیرد. در این صورت بهترین وکیل تصرف عدوانی می تواند از حقوق قانونی شما دفاع کند.

آیا تصرف عدوانی ملک مشاع جرم است؟

برای اثبات جرم تصرف عدوانی در ملک مشاع ابتدا لازم است تا فرد تصرف کننده مشخص شود. مجازات تصرف عدوانی در ملک مشاع زمانی که یکی از شرکا متصرف باشد کاملاً متفاوت از زمانی است که شخص دیگری زمین مورد نظر را تصاحب کرده باشد. اگر تصرف توسط شخصی به غیر از شرکای ملک صورت گرفته باشد جرم اثبات می‌شود. 

اما اگر متصرف ملک مشاع شخصی از شرکا باشد دیگر جرم در دادگاه قابل اثبات نیست. شرکا برای بازپسگیری ملک خود در چنین شرایطی می‌توانند دعوای خلع ید را اقامه کنند. دیوان عالی کشور در رای وحدت رویه اعلام کرده است که اگر تصرف عدوانی توسط شخصی به غیر از شرکای مال غیرمنقول اتفاق بیفتد جرم انجام شده است. 

به طور کلی اگر تصرف عدوانی توسط شخص دیگری انجام شود، مسئولیت رسیدگی به آن بر عهده دادگاه کیفری است؛ در غیر این صورت دادگاه حقوقی به تصرف عدوانی ملک مشاع توسط یکی از شرکا رسیدگی خواهد کرد. 

مهلت شکایت تصرف عدوانی ملک مشاع چقدر است؟

مهلت شکایت تصرف عدوانی در حقوق ایران، بر اساس ماده‌ 690 قانون آیین دادرسی مدنی، یک سال از تاریخ تصرف عدوانی است. این بدان معناست که اگر شخصی مالکیت خود بر ملکی را ادعا کند و معتقد باشد که دیگری به صورت عدوانی (بدون حق قانونی) آن را تصرف کرده است، باید ظرف یک سال از تاریخ تصرف، اقدام به طرح شکایت کند. در غیر این صورت، حق شکایت از بین می‌رود و دادگاه به دلیل گذشت زمان، دعوا را نمی‌پذیرد.

با این حال، این مهلت یک ساله در شرایط خاصی ممکن است متوقف یا قطع شود. به عنوان مثال، اگر مالک در طول این مدت به دلیل جهات قانونی مانند غیبت، حبس یا بیماری قادر به طرح شکایت نباشد، مهلت شکایت برای او توقف می‌یابد و پس از رفع مانع، فرصت جدیدی برای طرح دعوا آغاز می‌شود. همچنین، اگر متصرف عدوانی به نحوی مالکیت خود را به رسمیت بشناسد یا مالک اصلی اقداماتی انجام دهد که نشان‌دهنده‌ی اعتراض به تصرف باشد، مهلت یک ساله از ابتدا محاسبه می‌شود.

در نهایت، باید توجه داشت که مهلت شکایت تصرف عدوانی با مهلت مرور زمان در سایر دعاوی حقوقی متفاوت است. مرور زمان در برخی دعاوی مانند مطالبه‌ی خسارت ممکن است کوتاه‌تر باشد، اما در مورد تصرف عدوانی، این مهلت طولانی‌تر است تا از حقوق مالکین حمایت شود. بنابراین، اگر شما مالک ملکی هستید و معتقدید دیگری آن را به صورت عدوانی تصرف کرده است، باید هرچه سریع‌تر اقدام به طرح شکایت کنید تا از حقوق خود محافظت نمایید.

مجازات جرم تصرف عدوانی در ملک مشاع چیست؟

بر اساس ماده 690 قانون مجازات اسلامی اگر فردی با قهر و به اجبار به ملک مشاع یا ملک شخصی دیگری تصرف عدوانی نماید به حبس از یک ماه تا یک سال محکوم خواهد شد. البته مجازات تصرف عدوانی در قانون جدید به 15 روز تا 6 ماه کاهش پیدا کرده است. 

تصرف عدوانی جزو جرایم درجه 7 محسوب می‌شود که برای آنها نیازی به طرح دعوی در دادسرا نیست. در چنین شرایطی فرد شاکی حتماً باید شکایت خود را در دادگاه ثبت کند. دادگاه در چنین شرایطی طبق تصرف در ملک مشاع را مورد بررسی قرار خواهد داد و بر اساس آن حکم صادر خواهد نمود. 

رفع تصرف عدوانی در ملک مشاع نیز یکی از مهم‌ترین مجازات‌هایی است که دادگاه برای فرد مجرم در نظر می‌گیرد. در این صورت است که او ملزم می‌گردد تا به تصرف خود پایان دهد. شرکای ملک مشاع بار دیگر می‌توانند از منافع مال خود استفاده نمایند.

مهم ترین تفاوت تصرف عدوانی با خلع ید در ملک مشاع

تصرف عدوانی و خلع ید دو مفهوم حقوقی متفاوت هستند که هر دو به نوعی به تصرف غیرقانونی اموال مربوط می‌شوند، اما در شرایط و کاربردهای مختلفی استفاده می‌شوند. تصرف عدوانی به معنای تصرف مال غیر بدون مجوز قانونی است؛ یعنی شخصی بدون داشتن حق قانونی، مال دیگری را در اختیار گرفته و از آن استفاده می‌کند. در این حالت، مالک اصلی می‌تواند با طرح دعوای تصرف عدوانی، خواستار بازپس‌گیری مال خود شود. این دعوا معمولاً زمانی مطرح می‌شود که مالکیت شخص بر مال مسلم باشد و دیگری بدون اجازه، آن را تصرف کرده باشد.

در مقابل، خلع ید بیشتر به مواردی مربوط می‌شود که شخصی به طور قانونی مال را در اختیار داشته، اما به دلیل پایان یافتن حق خود (مانند پایان اجاره یا قرارداد)، از تخلیه‌ی ملک خودداری می‌کند. در این حالت، مالک می‌تواند با طرح دعوای خلع ید، خواستار تخلیه‌ی ملک و بازپس‌گیری آن شود. خلع ید بیشتر در مواردی کاربرد دارد که رابطه‌ی قانونی قبلی بین طرفین وجود داشته، اما این رابطه به پایان رسیده و متصرف از تخلیه‌ی ملک امتناع می‌کند.

در مورد ملک مشاع، تفاوت این دو مفهوم پررنگ‌تر می‌شود. در ملک مشاع، هر یک از شرکا به نسبت سهم خود مالک کل ملک هستند و نمی‌توانند بدون رضایت دیگر شرکا، بخشی از ملک را به طور انحصاری تصرف کنند. اگر یکی از شرکا بدون رضایت دیگران، بخشی از ملک مشاع را به صورت انحصاری تصرف کند، این عمل می‌تواند مصداق تصرف عدوانی باشد. از سوی دیگر، اگر یکی از شرکا پس از تقسیم ملک یا پایان قرارداد، از تخلیه‌ی سهم دیگران خودداری کند، می‌توان از دعوای خلع ید استفاده کرد. بنابراین، تفاوت اصلی در این است که تصرف عدوانی به تصرف بدون حق قانونی اشاره دارد، در حالی که خلع ید به امتناع از تخلیه‌ی ملک پس از پایان رابطه‌ی قانونی مربوط می‌شود.

نقش سند مالکیت در رفع تصرف عدوانی در ملک مشاع

اگر فردی که تصرف عدوانی انجام داده است یکی از شرکای ملک مشاع باشد ارائه سند مالکیت نقشی در رفع تصرف نخواهد داشت؛ چرا که در چنین شرایطی دعوای مطرح شده حقوقی می‌باشد. اما در صورتی که تصرف توسط شخص ثالثی اتفاق بیفتد، ارائه سند مالکیت می‌تواند مدرکی مهم برای اثبات حقانیت در دادگاه محسوب شود. 

اگر ملک مورد نظر شما دارای سند رسمی باشد در مدت زمان کمتری به نتیجه دلخواه خواهید رسید. اما در برخی از موارد ممکن است ملک مشاع دارای سند عادی مانند قولنامه یا مبایعه نامه باشد. اگرچه سند عادی برای دادگاه مورد تایید است اما پروسه اثبات ادعای شما قدری طولانی‌تر می‌شود. 

کلام آخر

تصرف عدوانی در ملک مشاع یکی از مهمترین موضوعات حقوقی است که باید در محاکم قضایی مطرح شود. این مسئله را در نظر بگیرید که شما برای پیگیری پرونده‌های خود حتماً به وکلای کار بلد و مجرب نیازمند هستید. لازم است این وکلا راهکارهای قانونی در اختیار شما قرار دهند و با آنها مشاوره حقوقی داشته باشید. اگر سوالی برای شما درباره موضوعات مطرح شده به وجود آمده است می‌توانید آنها را در قسمت دیدگاه برای ما و سایر مخاطبان سایت برترین وکیل بنویسید. تلاش خواهیم کرد در اسرع وقت پاسخگوی سوالات شما باشیم.