دادگاه بدوی چیست؟ + انواع روش‌های اعتراض 【آپدیت 1403】⚖️

در قانون اساسی به این موضوع اشاره شده است که تمامی افراد جامعه در صورت بروز اختلافات و مشکلات حقوقی می توانند آن ها را در مراجع قضایی مانند دادگاه ها برطرف کنند. برای تشریح قوانین اساسی به طور معمول مجلس شورای اسلامی به تصویب قوانینی پرداخته است که روند رسیدگی به پرونده های حقوقی و کیفری را مشخص می کند. قوانین مصوب توسط مجلس سعی دارد حوزه اختیارات و صلاحیت دادگاه های مختلف را مشخص نماید. یکی از دادگاه های مورد اشاره در قانون، دادگاه بدوی می باشد که از آن با عنوان دادگاه نخستین نیز یاد می شود. در این مقاله سعی داریم به سوالات شما در خصوص دادگاه بدوی چیست؟ پاسخ بدهیم. پس با ما تا انتهای مطلب همراه باشید.

صلاحیت دادگاه بدوی چیست؟

در قسمت های قبلی در خصوص این سوال که دادگاه بدوی چیست؟ توضیحاتی را ارائه دادیم و اکنون سعی داریم صلاحیت دادگاه بدوی را مورد بررسی قرار دهیم. بیان کردیم که دادگاه بدوی بررسی های نخستین در خصوص پرونده های قضایی را به انجام می رساند. در واقع در اینجا به دنبال این هستیم که مشخص کنیم که دادگاه بدوی به عنوان یکی از مهم ترین مراجع قانونی در کشور، صلاحیت لازم برای رسیدگی به کدام یک از دعاوی مطرح شده در محاکم قضایی را دارد.

نظام حقوقی کشور به گونه ای تنظیم شده است که دادگاه های عمومی صلاحیت های لازم برای رسیدگی به کلیه دادخواست ها و شکواییه های ارسال شده از سوی شهروندان را دارند. خوب می دانیم که دادگاه عمومی و دادگاه های انقلاب از جمله مهم ترین زیر شاخه های نظام حقوقی ایران هستند. قانون وظایف مشخصی را برای هر کدام از این دادگاه ها در نظر گرفته است. در واقع دادگاه های عمومی سعی در حل مشکلات افراد عادی در سطح جامعه را دارند.

در واقع دادگاه های عمومی به تمامی دعاوی مطرح شده رسیدگی می کنند، مگر اینکه برخی از دعاوی خاص که صلاحیت رسیدگی به آن ها بر عهده نهادهای حقوقی دیگر در نظر گرفته شده است. برای مثال می توان گفت که دادگاه های عمومی اعم از شعب بدوی یا تجدید نظر آن بر اساس قانون صلاحیت های لازم برای رسیدگی به پرونده های مربوط به دعاوی خانواده را بر عهده ندارند. در واقع قانون حمایت خانواده صلاحیت رسیدگی به پرونده های خانوادگی را به دادگاه خانواده سپرده است.

از سوی دیگر باید اشاره داشته باشیم که دادگاه های انقلاب نیز بر اساس قانون وظیفه دارند که به برخی از جرایم و دعاوی خاص رسیدگی کنند و در نهایت پرونده را به سرانجام برسانند. از سوی دیگر دادگاه ویژه روحانیت نیز به برخی از دعاوی خاص مربوط به روحانیون رسیدگی می کند و از صلاحیت دادگاه های عمومی خارج هستند؛ بنابراین در پاسخ به این پرسش که دادگاه بدوی چیست؟ باید بگوییم که دادگاه های عمومی خود تقسیم به دادگاه های بدوی و تجدید نظر می شوند.

اشاره داشتیم که دادگاه های عمومی در سطح کشور وظیفه رسیدگی به تمامی دعاوی به غیر از موارد استثنایی را دارند که در بالا به دو مورد از آن متذکر شدیم. این دادگاه های عمومی خودشان تقسیم به دادگاه های بدوی و تجدید نظر خواهند شد؛ بنابراین می توان گفت که صلاحیت اصلی دادگاه های بدوی رسیدگی اولیه به پرونده های حقوقی و کیفری اقامه شده می باشد. البته لازم است این نکته را نیز ذکر کنیم که امروزه در برخی دعاوی، وظیفه رسیدگی اولیه به پرونده به شورای حل اختلاف سپرده شده است.

در واقع شورای حل اختلاف سعی دارد از دامنه دار شدن اختلافات جلوگیری کرده و در برخی از پرونده های ساده تر به نوعی سازش را در میان طرفین دعوی ایجاد کنند. البته لازم است در خصوص وظایف دادگاه بدوی و اینکه چه وظایفی را بر عهده دارد با بهترین وکیل پایه یک دادگستری تهران مشورت کرده و اقدامات خود را به طور کامل با او هماهنگ کنید. در بسیاری از موارد وکیل به واسطه تجربه و دانش بالایی که در خصوص نظام حقوقی کشور دارد می تواند راهکارهای مطلوبی را ارائه دهد.

ساختار دادگاه بدوی چیست؟

پیش از اینکه به این سوال پاسخ دهیم که دادگاه بدوی چیست؟ لازم است قدری در خصوص ساختار دادگاه بدوی توضیح بدهیم. اگر سری به دادگاه ها و مراجع قضایی زده باشید حتما با مفهوم دادگاه بدوی آشنایی دارید. ممکن است مشکلات مختلفی در زمینه حقوق برای افراد پدیدار شده باشد. در این صورت بسیاری در تلاش هستند تا با تنظیم دادخواست اقامه دعوی نموده و خواسته های خود را در دادگاه بدوی دنبال کنند.

از سوی دیگر ممکن است دعوایی علیه شما در دادگاه بدوی اقامه شده باشد. در این شرایط است که باید در این مرجع قضایی حاضر شده و خواسته های خود را دنبال نموده و از خود در مقابل ادعاهای طرف مقابل دفاع کنید. دادگاه بدوی و تجدیدنظر در ساختار حقوقی کشور جایگاه خاصی دارند. هر یک از این دادگاه ها بر اساس قانون وظیفه خاصی را بر عهده دارند و به نوعی بخشی از بار حقوقی نظام قضایی کشور را بر دوش می گیرند.

اگر بخواهیم به این سوال پاسخ بدهیم که دادگاه بدوی چیست؟ باید بگوییم که دادگاه بدوی اولین مرجع قانونی است که به پرونده های قضایی رسیدگی می کند و آن ها را از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار می دهد. برای اقامه دعاوی حقوقی لازم است دادخواست تنظیم شود. از سوی دیگر دعاوی کیفری با تنظیم شکواییه اقامه می شوند. در واقع دادگاه بدوی آن دادگاهی است که به شکایت و دادخواست ارسال شده از سوی فرد رسیدگی می کند.

دادگاه بدوی از طرفین دعوی می خواهد تا در دادگاه حاضر شده و دفاعیات خود را در نزد قاضی پرونده ارائه دهند. در مقابل قاضی سعی دارد به درستی سخنان دو طرف را بشنود تا به این شکل رای نهایی را عادلانه صادر کند. البته باید اشاره داشته باشیم که در دعاوی کیفری در ابتدا دادسرا تحقیقات و رسیدگی های مقدماتی را انجام می دهد. در صورتی که مشخص شود که قراین مشخصی برای مجرمیت فرد وجود دارد، پرونده را به دادگاه های بدوی برای بررسی ارسال می کنند.

در واقع معنی کلمه بدوی در حقوق همان نخستین است. در اصل دادگاه بدوی را از این جهت نام گذاری کرده اند که بررسی های ابتدایی را در خصوص پرونده های قضایی به انجام می رساند. علاوه بر این، ساختار حقوقی کشور به گونه ای است که دادگاه تجدید نظر نیز ممکن است به رای صادر شده از سوی دادگاه بدوی رسیدگی کرده و اگر برای آن محرز شود که رای ناعادلانه است، در بسیاری از موارد رای جدیدی را با در نظر گرفتن تمامی مدارک و مستندات موجود صادر نماید.

نمونه رای دادگاه بدوی

در بخش های قبلی به این سوال پاسخ دادیم که دادگاه بدوی چیست؟ اکنون سعی داریم این موضوع را مورد بررسی قرار دهیم که نمونه رای دادگاه بدوی چگونه است؟ باید اشاره داشته باشیم که دادگاه بدوی در ابتدا سعی دارد تا از تمامی جوانب پرونده کسب اطلاع کرده و در نهایت رای یا حکم خود را صادر نماید. در واقع در اصطلاحات حقوقی کشور، رای صادر شده از سوی دادگاه های بدوی را رای بدوی می نامند. این رای حاصل بررسی های دادگاه بدوی در خصوص دعاوی مطرح شده است.

نکته ای که لازم است در خصوص رای صادر شده از دادگاه های بدوی به آن اشاره داشته باشیم این است که معمولا طرفین دعوی می توانند به رای بدوی از سوی دادگاه اعتراض داشته باشند. در واقع برای اعتراض به رای صادر شده از دادگاه های بدوی می توان به روش های مختلفی مانند اعاده دادرسی، واخواهی، تجدید نظر خواهی و… اقدام کرد. در ادامه به روش های مختلفی که قانون برای اعتراض به رای دادگاه بدوی در نظر گرفته است اشاره خواهیم داشت.

البته باید این موضوع را در نظر داشته باشید که چنین نیست که رای صادر شده از دادگاه بدوی غلط باشد. اصل بر این است که رای صادر شده از سوی دادگاه های بدوی صحیح است و با رعایت کامل عدالت صادر شده است. در واقع دو طرف می توانند از آن تمکین داشته باشند؛ اما در بسیاری از موارد ممکن است یکی از طرفین دعوی احساس کند که رای بدوی عادلانه نیست. در چنین شرایطی است که می تواند از طریق روش هایی که در نظر گرفته شده به این رای اعتراض کند.

انواع روش‌های اعتراض به رای دادگاه بدوی

در این مقاله تلاش کردیم تا درباره دادگاه بدوی چیست؟ توضیحاتی را ارائه دهیم. اشاره داشتیم که می توان به رای صادر شده از سوی دادگاه بدوی اعتراض کرد و آن را در قالب دادخواست به مراجع قانونی تحویل داد تا به خواسته های طرفین دعوی مجددا رسیدگی شود. پس از صدور رای بدوی توسط دادگاه، هر یک از طرفین دعوی که از رای صادره ناراضی هستند، می‌توانند نسبت به آن اعتراض کنند. اعتراض به رای دادگاه بدوی به دو دسته کلی تقسیم می‌شود:

• اعتراض عادی: این نوع اعتراض، شامل واخواهی و فرجام خواهی است.

• اعتراض فوق‌العاده: این نوع اعتراض، شامل اعاده دادرسی و اعتراض شخص ثالث است.

واخواهی: واخواهی، اعتراض به رای بدوی است که توسط خوانده دعوی مطرح می‌شود. واخواهی در واقع، یک نوع اعتراض شکلی است و فقط به نحوه رسیدگی دادگاه بدوی اعتراض می‌کند؛ بنابراین، واخواهی نمی‌تواند به ماهیت دعوی رسیدگی کند. مهلت واخواهی، بیست روز از تاریخ ابلاغ رای بدوی به خوانده است. واخواهی باید به دادگاه صادرکننده رای بدوی تقدیم شود. در ادامه به برخی از مهم ترین جهات واخواهی اشاره خواهیم داشت:

• عدم حضور خوانده در دادگاه بدوی به دلیل عذر موجه
• عدم ابلاغ صحیح رای بدوی به خوانده
• نقص یا ایراد شکلی دادخواست
• عدم رعایت تشریفات دادرسی

فرجام خواهی: فرجام خواهی، اعتراض به رای بدوی است که توسط هر یک از طرفین دعوی مطرح می‌شود. فرجام خواهی در واقع، یک نوع اعتراض ماهوی است و می‌تواند به ماهیت دعوی رسیدگی کند. مهلت فرجام خواهی در خصوص آرای بدوی، بیست روز از تاریخ ابلاغ رای بدوی به محکوم علیه است. فرجام خواهی باید به دیوان عالی کشور تقدیم شود. در ادامه به برخی از مهم ترین جهات فرجام خواهی در خصوص آرای بدوی اشاره خواهیم داشت:

• مخالف بودن رای با موازین شرعی یا مقررات قانونی

• عدم صلاحیت دادگاه صادرکننده رای

• نقص رسیدگی

• عدم توجه دادگاه به دلایل و مدارک ابرازی

اعاده دادرسی: اعاده دادرسی، اعتراض به رای قطعی دادگاه است. اعاده دادرسی در واقع، یک نوع اعتراض فوق‌العاده است و می‌تواند منجر به نقض رای قطعی شود. در خصوص مدت زمان اعتراض به رای دادگاه بدوی در این روش نیز باید بیان کنیم که مهلت اعاده دادرسی، ب یست روز از تاریخ حصول یکی از جهات اعاده دادرسی است. اعاده دادرسی باید به دادگاه صادرکننده رای قطعی تقدیم شود. در ادامه به بررسی جهات اعاده دادرسی خواهیم پرداخت:

• وجود اسناد و مدارکی که پس از صدور رای قطعی به دست آمده و موثر در رای باشد. 
• کشف دلایل جدیدی که موثر در رای باشد.
• اشتباه در تعیین نوع جرم یا مجازات
• عدم توجه دادگاه به دلایل و مدارک ابرازی
• صدور حکم بر اساس اسناد و مدارکی که جعلی یا فاقد اعتبار قانونی بوده است.
• صدور حکم بر اساس شهادت کذب گواهان
• حکم به محکومیت شخصی که به موجب حکم قطعی برائت حاصل کرده است.

اعتراض شخص ثالث: در توضیح دادگاه بدوی چیست؟ به روش های اعتراض به رای بدوی رسیدیم. اعتراض شخص ثالث، اعتراض به رای دادگاه است که توسط شخص ثالثی مطرح می‌شود که در جریان دعوی دخالت نداشته است. اعتراض شخص ثالث در واقع، یک نوع اعتراض ماهوی است و می‌تواند به ماهیت دعوی رسیدگی کند. مدت زمان اعتراض شخص ثالث، بیست روز از تاریخ ابلاغ رای به شخص ثالث است. اعتراض شخص ثالث باید به دادگاه صادرکننده رای تقدیم شود. در ادامه به جهات اعتراض شخص ثالث اشاره خواهیم کرد:

• محکومیت شخص ثالث به پرداخت تمام یا قسمتی از محکوم به
• ابطال معامله‌ای که موجب تضییع حقوق شخص ثالث شده است.
• حکم به رد دعوی خواهان به نفع شخص ثالث

اعتراض به رای دادگاه بدوی، یکی از حقوق قانونی طرفین دعوی است. اعتراض به رای دادگاه، می‌تواند منجر به نقض رای بدوی و صدور رای جدید شود؛ بنابراین، آگاهی از انواع روش‌های اعتراض به رای دادگاه بدوی و شرایط و ضوابط آن، برای هر یک از طرفین دعوی ضروری است. در نظر داشته باشید که شما می توانید برای اعتراض به رای بدوی از یک وکیل مجرب و خبره کمک گرفته و نیازهای حقوقی خود را با تکیه بر تجربیات و سابقه درخشان او برطرف کنید.

در دادگاه بدوی به چه دعاوی رسیدگی می شود؟

حالا که توضیحات ما در خصوص دادگاه بدوی چیست؟ کامل شد، لازم است این موضوع را مورد بررسی قرار دهیم که دادگاه بدوی مطابق قانون ایران وظیفه رسیدگی به چه دعاوی را در اختیار دارد. صلاحیت در اصطلاحات حقوقی عبارت است از توانایی و اختیار رسیدگی به دعوی. دادگاه بدوی، دادگاهی است که به عنوان مرجع نخستین به دعوی رسیدگی می‌کند. صلاحیت دادگاه بدوی، به دو دسته کلی تقسیم می‌شود:

1. صلاحیت ذاتی: صلاحیت ذاتی، عبارت است از توانایی و اختیار رسیدگی به دعوی به لحاظ ماهیت موضوع دعوی.
2. صلاحیت محلی: صلاحیت محلی، عبارت است از توانایی و اختیار رسیدگی به دعوی به لحاظ محل وقوع یا سکونت خوانده.

صلاحیت ذاتی دادگاه بدوی: صلاحیت ذاتی دادگاه بدوی، بر اساس قانون تعیین می‌شود. قانونگذار، در قوانین مختلف، صلاحیت ذاتی دادگاه‌های بدوی را تعیین کرده است. به عنوان مثال، قانون آیین دادرسی مدنی، صلاحیت ذاتی دادگاه‌های بدوی را در مواد 2 تا 11 تعیین کرده است. بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی، دادگاه‌های بدوی به دعاوی زیر رسیدگی می‌کنند:

• دعاوی ناشی از عقود و قراردادها
• دعاوی ناشی از تعهدات خارج از قرارداد
• دعاوی ناشی از جرائم و جنایات
• دعاوی مربوط به خانواده
• دعاوی مربوط به امور حسبی
• دعاوی مربوط به حقوق عمومی

صلاحیت محلی دادگاه بدوی: صلاحیت محلی دادگاه بدوی، بر اساس قانون تعیین می‌شود. قانونگذار، در قوانین مختلف، صلاحیت محلی دادگاه‌های بدوی را تعیین کرده است. به عنوان مثال، قانون آیین دادرسی مدنی، صلاحیت محلی دادگاه‌های بدوی را در مواد 12 تا 20 تعیین کرده است. بر طبق قانون آیین دادرسی مدنی، صلاحیت محلی دادگاه بدوی، به دو دسته کلی تقسیم می‌شود:

• صلاحیت محلی عام: صلاحیت محلی عام، عبارت است از صلاحیت دادگاهی که خوانده در حوزه قضایی آن اقامتگاه یا محل کار دارد.
• صلاحیت محلی خاص: صلاحیت محلی خاص، عبارت است از صلاحیت دادگاهی که دعوی در حوزه قضایی آن واقع شده است.

صلاحیت دادگاه بدوی یکی از مهمترین اصول دادرسی است. صلاحیت دادگاه بدوی، تعیین می‌کند که کدام دادگاه به دعوی رسیدگی کند؛ بنابراین، آگاهی از صلاحیت دادگاه بدوی، برای هر یک از طرفین دعوی ضروری است. دقت داشته باشید که شما می توانید برای کسب اطلاع در خصوص صلاحیت دادگاه های مختلف و نیز روند رسیدگی به پرونده در محاکم قضایی از یک وکیل مجرب و خبره مشاوره حقوقی دریافت نموده و خود را مهیای حضور در دادگاه و ارائه دفاعیات موثر کنید.

لزوم مراجعه به وکیل برای اقامه دعوی در دادگاه بدوی

در نظر داشته باشید که روال قانونی برای اقامه دعوی و دادرسی در خصوص دعاوی حقوقی و کیفری قدری پیچیده است و اگر دانش حقوقی نداشته باشید به طور قطع نمی توانید در اینباره به اطلاعات جامعی دست پیدا کرده و تصمیم درستی را برای پرونده های قضایی بگیرید. برای اقامه دعوی در دادگاه های بدوی نیاز به تنظیم دادخواست و شکواییه است؛ بنابراین لازم است برای این کار از یک وکیل مجرب و خبره استفاده کرده و انجام امورات پیچیده حقوقی را به آن ها بسپارید تا نتایج بهتری حاصل شود.

در نظر داشته باشید که با استفاده از تجربیات یک وکیل مجرب می توانید خواسته های خود را در دادگاه بدوی مطرح نمایید و به اهدافی که در سر دارید دست پیدا کنید. از سوی دیگر شما می توانید برای انواع اعتراض به آرای بدوی از وکیل متخصص در این زمینه کمک بگیرید. ذکر این نکته ضروری است که وکیل مجرب و خبره می تواند شما را در این مسیر راهنمایی کرده و به گونه ای رفتار کند که عدالت در حق شما در محاکم قضایی جاری شده و در نهایت بتوانید به موفقیت های چشمگیری برسید.

کلام آخر

تشکر می کنیم از اینکه تا پایان مقاله صبورانه در کنار ما بودید و ما را همراهی کردید. در این مقاله سعی کردیم توضیحات جامعی را در خصوص دادگاه بدوی چیست؟ ارائه دهیم و این دادگاه را از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار دهیم. در ادامه تعریف دقیقی از دادگاه بدوی ارائه داده و آن را مورد ارزیابی دقیق قرار دادیم. در ادامه صلاحیت دادگاه بدوی را مورد بررسی قرار دادیم و مشخص کردیم که این دادگاه به چه دعاوی ورود پیدا می کند. پس از آن نیز به روش های مختلف اعتراض به رای دادگاه بدوی اشاره داشتیم و اعاده دادرسی، واخواهی، اعتراض شخص ثالث و… را بررسی کردیم. اکنون از شما می خواهیم نظرات خود را با مخاطبان سایت برترین وکیل به اشتراک بگذارید.