اظهارنامه قضایی چیست و چه کاربردی دارد؟ ⚖️【سال1402】+ نحوه تنظیم

در معاملات و توافقات انجام شده، بسیار پیش می‌آید که فردی به تعهدات خود پایبند نباشد و شما بخواهید پیش از اقامه دعوی در دادگاه، به صورت محترمانه برای آخرین بار از او بخواهید که تعهدات خود را انجام دهد تا تمام اختلافات به صورت کاملا مسالمت آمیز برطرف شود. در چنین شرایطی ارسال اظهارنامه قضایی کاربرد دارد. در این مطالب به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت.

اظهارنامه قضایی چیست؟

در مواردی که مشکلات حقوقی بین دو یا چند نفر به وجود می آید، قبل از مراجعه به مراجع قضائی و پیگیری حق و حقوق از طریق مراجع قانونی می توان در برگه ای درخواست خود را بیان کرده و به طرف مقابل ابلاغ نمود و طبق آن حق و حقوق خود را از وی مطالبه کرد. اظهارنامه قضایی در واقع نوعی درخواست مکتوب برای مطالبه حق است. اظهارنامه قضایی باید طبق قانون تنظیم شود. ماده 156 قانون آیین دادرسی مدنی به کم و کیف تنظیم اظهارنامه قضایی اشاره دارد و آن را یکی از راه های رسمی مطالبه حق در ساختار قضایی کشور معرفی می کند. به طور خلاصه می توان چنین گفت که ارسال اظهارنامه قضایی مقدمه ای برای دریافت برخی از حقوق محسوب می شود.

اگر فردی مطالبات شما را پرداخت نکرده باشد یا اینکه به تعهدات خود در قبال شما وفادار نبوده باشد، شما با داشتن ادله و مستندات لازم می توانید بر علیه او اظهارنامه قضایی ارسال کنید. در واقع شما پیش از طرح دعوی در محاکم قضایی، یک فرصت دیگر به فرد مورد نظر می دهید تا تعهد خود در قبال شما را انجام دهد. برای ارسال اظهارنامه قضایی به فرد مورد نظر باید متن مکتوب خود را به دفاتر خدمات الکترونیک قوه قضائیه تحویل داده تا به دست اظهار شونده برسد. در واقع اظهارنامه قضایی نوعی درخواست رسمی برای مطالبه حق خارج از محاکم قضایی است.

شرایط لازم برای ارسال اظهارنامه

در بالا اشاره کردیم که اظهارنامه نوعی درخواست رسمی اما خارج از ساختار قضایی برای دریافت محترمانه حق از طرف مقابل است. در صورتی که دو طرفی توافقی به ثبت رسانده باشند یا اینکه قراردادی امضا کرده باشند، تعهداتی برای هر کدام در نظر گرفته شده است. علاوه بر اشاره صریح به نوع و موضوع تعهدات به طور حتم باید زمانی را برای انجام تعهدات نیز در نظر گرفت.

در واقع اظهارنامه قضایی زمانی برای شخص مورد نظر ارسال می شود که فرد تعهدات خود را در زمان مقرر به انجام نرسانده باشد. مسئله زمان یکی از شروط لازم برای ارسال اظهارنامه قضایی است. لازم است تا اظهار کننده مدارک لازم برای سر آمدن زمان انجام تعهد را در اختیار داشته باشد تا با استناد به آن بتواند اظهارنامه قضایی ارسال کند. به طور کلی هرکس حق دارد اظهاراتی را که راجع به معاملات و تعهدات خود با دیگری است و بخواهد به طور رسمی به وی برساند ضمن اظهارنامه به طرف ابلاغ نماید.

علاوه بر موارد ذکر شده در بالا، لازم است فرد اظهار کننده در زمان ارسال اظهارنامه توسط مسئول قضایی احراز هویت شود. در صورت تقدیم اظهارنامه توسط وکیل، قیم یا ولی فرد شاکی، احراز هویت نماینده قانونی وی و پیوست گواهی احراز هویت وی به اظهارنامه قضایی الزامی است. همچنین لازم است پیش از ارسال اظهارنامه از الصاق تمبر به آن اطمینان حاصل شود. رعایت ادب در نوشتن اظهارنامه جزو شروط ارسال آن توسط دفاتر الکترونیک قوه قضائیه است.

عواقب عدم پاسخ به اظهارنامه قضایی

لازم به ذکر است که از نظر قضایی هیچ گونه الزام برای پاسخگویی به اظهارنامه قضایی از سوی مخاطب وجود ندارد. به علاوه حقوقدان هیچ گونه مهلتی را نیز برای پاسخگویی به اظهارنامه قضایی در نظر نگرفته است؛ اما چنانچه مایل به پاسخ به اظهارنامه قضایی هستید یا اینکه در موردی خاص ملزم به پاسخگویی هستید، باید به این نکته دقت داشته باشید که متن پاسخ شما ممکن است در دعاوی آینده به عنوان اقرار از سوی خودتان مورد استفاده و استناد قرار بگیرد.

از این رو، لازم است پیش از ارائه پاسخ، با وکیل مجرب و شاخصی در این زمینه مشورت کنید تا از بروز خسارات احتمالی جلوگیری کرده و بهترین راهکار را در اختیار شما قرار دهد. حال بیایید مسئله را از دید ارسال کننده اظهارنامه قضایی ببینیم.

در صورتی که اظهار شونده اعتنایی به درخواست اظهار کننده نداشته باشد و تعهدات خود را انجام ندهد، لازم است دعوی با او از طریق قضایی پیگیری شود. اظهارنامه قضایی با لحنی رسمی اما محترمانه از فرد مورد نظر درخواست می کند تا نسبت به تعهدات خود وفادار بوده و مطالبات خود را برطرف کند. چنین درخواستی کاملا مقبول و سنجیده است.

در بسیاری از موارد دیده شده است که اظهارنامه قضایی توانسته مشکلات و اختلافات پیش آمده بین طرفین را برطرف کند و از این رو، از پیگیری پرونده در محاکم قضایی جلوگیری به عمل آمده است. همین موضوع باعث می شود تا از حجم پرونده های ارجاع شده به دادگاه ها کاسته شود و روند رسیدگی با دقت بالاتری انجام شود.

نحوه نوشتن اظهارنامه قضایی

نوشتن اظهارنامه قضایی دارای آداب و روش های خاص خود است. لازم است برای تحریر چنین متنی پیش از آن اطلاعات کافی در این زمینه کسب کنیم. به طور کلی هر اظهارنامه ای در ساختار خود باید دارای بخش های زیر باشد:

• عنوان اظهارنامه که باید به صورت دقیق نوشته شود و دید کلی از اظهارات شما به همراه داشته باشد.
• مشخصات و آدرس اظهارکننده باید به طور دقیق ذکر شود. منظور از مشخصات همان اطلاعات شناسنامه ای شما است.
• مشخصات و آدرس اظهار شونده باید به طور دقیق ذکر شود تا پس از ارسال، اظهارنامه به راحتی به دست فرد مورد نظر برسد.
• باید در متن اظهارنامه قضایی به تشریح اصل ماجرا و خواسته های مورد نظر پرداخت.
• در اظهارنامه قضایی باید بخشی را نیز برای پاسخ اظهار شونده در نظر گرفت.
• در پایان نیز لازم است فرد ارسال کننده پایین برگه اظهارنامه قضایی را امضا کند.

باید در نوشتن اظهارنامه قضایی به این نکته توجه داشته باشید که تحریر اظهارنامه مانند هر متن حقوقی دیگری مستلزم رعایت کامل اصول نگارشی است. باید دقت داشته باشیم که مطالب مهم و مورد نظر خود را باید در قسمت اظهارات بنویسیم. همچنین لازم است که جملات مورد نظر را به صورت شفاف و بدون ابهام بیان کنیم تا مفهوم اصلی آن به سادگی توسط مخاطب برداشت شود.

همواره اظهارنامه قضایی پس از بروز اختلافاتی بین دو طرف تنظیم و ارسال می شود؛ اما باید به این نکته توجه کنیم که لحن اظهارنامه باید کاملا محترمانه و رسمی باشد. هرگز نباید از الفاظ زشتی در آن استفاده شود و علاوه بر آن باید از هر گونه متهم کردن و مجرم شناختن طرف مقابل خودداری کنید.

لازم است تمامی شروط مورد نظر در اظهارنامه قضایی قید شود. برای مثال لازم است ذکر کنید که اگر اقدام لازم برای انجام تعهدات از سوی مخاطب انجام نشود، قطعا پس از این از طریق محاکم قضایی طرح دعوی خواهید کرد و به اختلافات رسیدگی خواهید کرد. در صورتی که برای اظهارات خود نیاز به ارائه مدارک و مستندات دارید لازم است آن ها را به اظهارنامه پیوست کنید. باید اظهارات شما در اظهارنامه قضایی به گونه ای باشد تا در آینده به شرط کشیده شدن دعوی به دادگاه، این اظهارات به عنوان اقرار بر علیه شما مورد استناد قرار نگیرد؛ بنابراین بهتر است پیش از تنظیم اظهارنامه قضایی با وکیل کاربلد و معتبری در این زمینه مشورت کنید یا اینکه تحریر و ارسال اظهارنامه را به خود او بسپارید.

فراموش نکنید که اظهارنامه قضایی بار حقوقی دارد و می تواند در آینده به عنوان مدرک بر علیه شما مورد استفاده قرار گیرد. از این رو، لازم است در تنظیم اظهارنامه از هر گونه الفاظ توهین آمیز حذر کرده و به هیچ عنوان طرف مقابل را مورد تهدید قرار ندهید. گاهی همین موارد کوچک مسیر پرونده را تغییر خواهد داد. لازم است پیش از ارسال اظهارنامه قضایی برای مخاطب، دادخواست قضایی برای طرح دعوی را تنظیم کنید؛ زیرا ممکن است فرد پس از دریافت اظهارنامه شما اطمینان حاصل کند که شما این مسئله را در دادگاه نیز پیگیری خواهید کرد. از این رو، اقدام به فروش اموال خود کرده و مانع از توقیف اموالش توسط شما شود. از این رو، مشورت با وکیلی سرشناس پیش از تنظیم اظهارنامه کاملا ضروری به نظر می رسد و می تواند از بروز خسارات احتمالی جلوگیری کند.

روش ثبت الکترونیکی اظهارنامه قضایی

پیش از ارسال اظهارنامه باید نسبت به ثبت الکترونیکی آن اقدام نمود. برای این کار دو روش پیش روی اظهار کننده است. او می تواند به سایت خدمات الکترونیکی قوه قضائیه مراجعه کرده و نسبت به ثبت الکترونیکی اظهارنامه قضایی خود اقدام نماید. در روش دوم لازم است فرد به نزدیک ترین دفتر خدمات الکترونیکی قضایی مراجعه کرده و از مسئولان این دفتر تقاضا کند تا اظهارنامه او را در سایت مورد نظر ثبت کنند.

در این روش نیز مسئولان مورد نظر به سایت خدمات الکترونیک قوه قضائیه به آدرس www.adliran.ir مراجعه کرده و اقدام به تکمیل اطلاعات اظهار کننده در سایت مورد نظر می کنند. در این مرحله ثبت اولیه الکترونیکی اظهارنامه قضایی انجام می شود و کد رهگیری برای فرد ارسال می شود. لازم به ذکر است که برای پیگیری روند ابلاغ اظهارنامه قضایی، در اختیار داشتن کد رهگیری الزامی است.

تفاوت اظهارنامه قضایی و دادخواست

همان طور که اشاره کردیم، اظهارنامه قضایی در واقع نوعی ابزار و امکانات است که حقوقدان آن را برای مطالبه حق در اختیار فرد شاکی قرار داده است. در این روش اظهار کننده سعی دارد خارج از طرح دعوی در محاکم قضایی، اراده خود برای مطالبه حقش را به سمع و نظر فرد اظهار شونده می رساند. در واقع اظهارنامه یک نامه قضایی است و جنبه اعلامی دارد و از این رو، تلاش می کند اختلافات پیش آمده را پیش از مطرح شدن در دادگاه حل و فصل کند.

اما در بسیاری از موارد دیده می شود که دو طرف به هیچ عنوان قادر به حل مشکلات پیش آمده در بین خود به صورت مسالمت آمیز نبوده و در این حالت است که برای حل و فصل اختلافات پیش آمده در محاکم قضایی، دادخواست ارسال می کنند. لازم به ذکر است که برای ارسال دادخواست نیز باید به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرد. برای ارسال دادخواست لازم است تشریفات دادرسی رعایت شود. در حالی که برای اظهارنامه قضایی الزامی وجود ندارد.

زمانی که فرد برای ارسال دادخواست به دفاتر خدمات الکترونیک قوه قضائیه مراجع می کند، لازم است تمامی هزینه دادرسی را پرداخت کند؛ اما در اظهارنامه قضایی صرفا هزینه خدمات دفتر الکترونیک قضایی از فرد دریافت می شود. باید به این نکته توجه داشت که دادخواست به معنی شکایت از فرد مورد نظر است که پس از آن برای رسیدگی به دعوی مورد نظر پرونده تشکیل می شود. حال آنکه اظهارنامه قضایی فقط جنبه اعلامی دارد و به هیچ عنوان پاسخ دادن به آن الزام حقوقی در پی نخواهد داشت.

نمونه متن اظهارنامه قضایی برای مطالبه تعهدات مالی

در صورت عدم پایبندی به تعهدات مالی، می توان علیه فرد مورد نظر اقامه دعوی کرد؛ اما پیش از آن می توان با ارسال اظهارنامه مالی به صورت محترمانه از شخص درخواست کرد تا تعهدات خود را انجام دهد. در ادامه یک نمونه اظهارنامه قضایی آورده شده است تا با الگو برداری از آن بتوانیم شیوه مطلوب تری برای نوشتن اظهارنامه قضایی اتخاذ کنیم:

•  اظهار کننده: نام- نام خانوادگی- شغل- آدرس شخص ثبت کننده اظهارنامه
• مخاطب: نام- نام خانوادگی- حتی الامکان شغل و آدرس شخصی که مخاطب اظهارنامه است.
• موضوع اظهارنامه قضایی: مطالبه طلب
• مخاطب محترم، به موجب ماده 156 قانون آیین دادرسی مدنی، متن ذیل، رسما و قانونا، به شما اظهار، می گردد:
• جنابعالی، در مورخ…/…/… به موجب عقد قرض فی مابین، مبلغ … را از بنده، قرض گرفته و تعهد نمودید، بدهی خود را تا مورخ …/…/… پرداخت نمایید؛ اما علی رغم گذشت موعد و درخواست های مکرر از شما، جنابعالی همچنان، از پرداخت طلب اینجانب، استنکاف می ورزید.
• لذا به موجب ارسال این اظهار نامه قضایی، از شما تقاضا دارم، طلب اینجانب را حداکثر تا یک هفته دیگر، یعنی تا تاریخ …/…/… بپردازید، در غیر این صورت، بنده مجبور خواهم شد، پیگیری امر را از مراجع قضایی، داشته باشم.
• امضاء

کلام آخر

در این مقاله سعی کردیم تعریف دقیقی از اظهارنامه قضایی ارائه داده و شما را با کاربرد آن آشنا کنیم. سپس به بررسی شرایط لازم برای ارسال اظهارنامه پرداخته و شما را با نحوه نوشتن آن آشنا کردیم. در ادامه نیز روش ثبت الکترونیکی اظهارنامه را ارزیابی کرده و مهم ترین تفاوت های بین دادخواست و اظهارنامه را بیان کردیم. در پایان نیز یک نمونه اظهارنامه قضایی را به عنوان الگو آوردیم تا مخاطب با شیوه نگارش این گونه متون آشنا شود. حال از شما دعوت می کنیم که اگر تجربه یا نقطه نظری در این خصوص دارید، آن را با ما به اشتراک بگذارید.