اصل برائت ⚖️【بررسی آن در قانون آیین دادرسی کیفری】⚡️

اصل برائت در واقع به معنای تبرئه شدن از اتهامات وارد شده می‌باشد که جزو مهم‌ترین اصول حقوقی به شمار می‌رود. در واقع بر اساس این اصل می‌بایست در محاکم قضایی اصل را بر بی‌گناهی افراد گذاشت و سپس بر این اساس داوری کرد. در واقع اصل را باید بر روی برائت افراد از اتهامات وارد شده در نظر گرفت و هیچکس را نمی‌توان از قبل مجرم دانست و باید سپس بر اساس شواهد و مدارکی که در دادگاه به دست می‌آید در این خصوص تصمیم گیری شود؛ بنابراین تا زمانی که جرمی به اثبات نرسیده هرگز نباید فرد را مجرم در نظر گرفت. در این مطلب از سایت برترین وکیل سعی می‌کنیم اطلاعات کاملی را در این خصوص به شما ارائه دهیم. تا انتها همراه ما باشید.

برای مشاوره حقوقی با بهترین وکیل پایه یک دادگستری تهران کلیک کنید!

اصل برائت چیست؟

اصل برائت یکی از مهم‌ترین اصول حقوقی به شمار می‌رود که به معنای پاک شدن از عیب و اتهامات وارد شده می‌باشد. در واقع باید اصل را بر بی‌گناهی افراد قرار داد و تنها نمی‌توان با با یک اتهام یا طرح شکایت فرد را گناهکار در نظر گرفت و به حقوق وی احترام نگذاشت؛ همواره باید در محاکم قضایی به این اصل احترام گذاشت. 

حتی ممکن است پس از طرح شکایت تعداد زیادی از مدارک و شواهد علیه فرد به دادگاه ارائه شود؛ نباید تا زمانی که وقوع جرم به طور کامل اثبات نگردیده فرد را گناهکار دانست و حقوق قانونی که برای او در نظر گرفته شده را زیر پا گذاشت. دقت داشته باشید که در قوانین بین‌المللی و همچنین در قوانین داخلی به برائت افراد و توجه به حقوق شخصی آنها توجه زیادی شده است.

در واقع به اصل برائت می‌توان فرض بی‌گناهی نیز گفت و بر اساس آن می‌توان برای اثبات بی‌گناهی افراد در محاکم قضایی اقدامات قانونی را انجام داد. در واقع یکی از اصول مهمی که در حقوق بشر نیز مورد اشاره قرار گرفته همین مسئله می‌باشد که در ماده ۱۱ از حقوق بشر با آن روبرو هستیم و تمامی جوامع ملزم به رعایت کردن آن می‌باشند. 

بر اساس ماده ۱۱ اعلامیه جهانی حقوق بشر می‌توان گفت هر شخصی که به او اتهاماتی وارد گردد، می‌بایست بی‌گناه در نظر گرفته شود؛ مگر اینکه خلاف آن در یک دادگاه علنی و صالح به اثبات برسد. در دادگاه مذکور لازم است فرصت دفاع به شخص داده شود تا او بتواند تمامی ادله و مستندات خود را برای اثبات بی‌گناهی ارائه کند. 

اصل برائت در فقه 

باید اشاره داشته باشیم که اصل برائت در فقه و همچنین احکام اسلامی مورد اشاره قرار گرفته است. همانطور که بیان نمودیم بر اساس این اصل هیچ کس را نمی‌توانیم از پیش گناهکار بدانیم؛ بلکه باید در دادگاهی صالح تمامی دفاعیات شخص مورد بررسی قرار گیرد و به این نکته اشاره شود که آیا او مرتکب جرمی گردیده یا اینکه دعوی به غلط علیه او اقامه گردیده است. 

در واقع بر اساس این اصل که در بالا نیز توضیحات کاملی در خصوص آن ارائه دادیم باید اشاره داشته باشیم که تفاوت‌های بسیار زیادی بین متهم و مجرم وجود دارد. متهم شخصی است که دعوایی علیه او اقامه گردیده و باید در دادگاه از حقوق قانونی خود دفاع کند؛ حال آنکه مجرم شخصی است که تمامی ادله بر جرم صورت گرفته از سوی وی دلالت دارند. 

به هیچ عنوان نباید حقوق متهم از نظر شرعی زیر سوال برود؛ بلکه باید اصل را بر بی‌گناهی فرد متهم بگذاریم و سپس در دادگاه صالح این مسئله را مورد بررسی قرار دهیم که آیا جرمی از سوی فرد رخ داده است یا خیر. صرف اینکه به شخصی اتهامی وارد شده است، نمی‌تواند دلیلی باشد که او مجرم بوده و حتما جرم از سوی او رخ داده است. 

اصل بر برائت است یعنی چه؟

بر اساس اصل برائت هیچ کسی که اتهامی علیه او وارد شده است را نمی‌توانیم از پیش گناهکار در نظر بگیریم؛ در واقع تفاوت‌های بسیار زیادی بین فرد مجرم و متهم بر اساس این اصل وجود دارد. نباید شأن و منزلت و آبروی شخصی که به او اتهامی وارد شده است را در معرض خطر قرار داد.

تمامی ما اصطلاح اصل بر برائت است را از مجامع حقوقی و شرعی شنیده‌ایم، ولی کمتر کسی با مفهوم آن آشنایی کامل دارد. از این رو می‌بایست به این سوال پاسخ داده شود که اصل بر برائت است یعنی چه؟ در واقع بر اساس قوانین و مقررات مصوب در کشور می‌بایست اصل را بر بی‌گناهی افراد بگذاریم و آنها را از پیش مجرم ندانیم. 

این شرایط تا زمانی ادامه پیدا می‌کند که با ارائه ادله و مستندات کافی گناهکار بودن و مجرم بودن فرد در دادگاه به اثبات برسد. در صورتی که قاضی پرونده پس از بررسی‌های صورت گرفته به این نتیجه برسد که جرم از سوی فرد رخ داده است می‌توان او را مجرم در نظر گرفت؛ بنابراین اگر جرمی به دیگری نسبت داده شود اثبات این ادعا بر عهده فرد مدعی می‌باشد. 

تا زمانی که جرم صورت گرفته با ارائه ادله و شهادت شهود و روش‌های دیگر به اثبات نرسد نمی‌توانیم به هیچ عنوان فرد را مجرم بدانیم بلکه او متهم است و اصل را باید بر بی‌گناهی او گذاشت. بر اساس این اصل می‌توانیم به صورت خلاصه بگوییم تا زمانی که فرد در دادگاه محکوم به وقوع جرمی نشود، نمی‌توانیم او را گناهکار یا مجرم بدانیم و باید به حقوق او احترام گذاشت. 

اصل برائت در قانون آیین دادرسی کیفری 

اصل برائت در قانون آیین دادرسی کیفری و سایر قوانین مصوب در کشور به طور کامل مورد اشاره قرار گرفته است. از سوی دیگر باید اشاره داشته باشیم که فرد قانونگذار با تکرار این اصل در قانون آیین دادرسی کیفری و همچنین قانون اساسی سعی دارد بر اهمیت این موضوع تاکید داشته و قضات را به رعایت آن دعوت نماید. 

این اصل در قانون اساسی مورد اشاره قرار گرفته است. دقت داشته باشید که وقتی در خصوص این اصل در قانون اساسی صحبت به میان می‌آید، دلیل بر اهمیت این اصل به شمار می‌رود. در ادامه برخی از مهم‌ترین مواد قانونی که به این اصل اشاره دارند را بررسی خواهیم کرد. 

اصل برائت در اصل ۳۷ قانون اساسی مورد اشاره قرار گرفته است. در قانون اساسی این مسئله مورد اشاره قرار گرفته که اصل برائت افراد از وقوع جرم است و هیچکس نمی‌تواند فردی را از پیش مجرم بداند. البته ممکن است در شرایطی وقوع جرم از سوی فرد در دادگاه صالح مورد اثبات قرار گیرد که در این صورت می‌توان او را مجرم دانست. 

همچنین در ماده ۱۹۷ قانون آیین دادرسی مدنی نیز به این اصل پرداخته شده است. اصل بر برائت است و بر اساس این ماده قانونی اگر کسی مدعی حق یا دینی بر دیگری می‌باشد، لازم است با ارائه شواهد و دلایل محکمه پسند این مسئله را به اثبات برساند؛ در غیر این صورت اگر فرد خوانده سوگند یاد کند حکم برائت صادر خواهد شد. 

در ماده ۴ قانون آیین دادرسی کیفری نیز به مسئله برائت پرداخته شده است. در این ماده اشاره می‌شود که هرگونه ایجاد محدودیت و سلب آزادی و همچنین ورود به حریم شخصی افراد جز با حکم قانون امکان‌پذیر نیست. در واقع ورود به حریم شخصی افراد حتی با حکم قانون نباید به گونه‌ای انجام شود که به آبرو و شرافت افراد و متهمین خللی وارد نماید. 

اصل برائت در حقوق شهروندی 

همانطور که اشاره کردیم اصل برائت در قوانین و مقررات کشور بارها و بارها تکرار شده که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توانیم به قانون اساسی اشاره داشته باشیم. در اصل ۳۷ قانون اساسی مصوب در کشور اشاره شده که همواره باید حکم به برائت افراد داده شود؛ مگر اینکه با استفاده از ادله و مستندات کافی در دادگاه صالح مجرم بودن فرد به اثبات برسد. 

از سوی دیگر این مسئله را مورد بررسی قرار دادیم که در قانون آیین دادرسی کیفری و مدنی نیز در خصوص این اصل توضیحاتی ارائه گردیده است. به هر حال قاضی پرونده در بررسی دعاوی مطرح شده همواره باید بی‌گناهی افراد را در نظر گیرد و از فرد خواهان یا شاکی بخواهد که با استفاده از ادله کافی گناهکار بودن فرد را اثبات نماید. 

در بند 2 ماده واحده قانون حقوق شهروندی تمامی محکومیت‌ها باید بر اساس ترتیب‌های قانونی صورت پذیرند. در واقع این ماده واحده اشاره می‌دارد که باید اصل را بر برائت افراد از وقوع جرم بدانیم؛ مگر اینکه در دادگاه صالح با استفاده از رای قانونی جرم به اثبات برسد. از سوی دیگر رای صادر شده از سوی دادگاه صالح باید مستند به منابع فقهی معتبر و قوانین و مقررات مصوب در کشور باشد. 

می‌بایست به این مسئله اشاره داشته باشیم که کسب اطلاعات در این خصوص به دلیل پیچیدگی‌های بالایی که در این زمینه وجود دارد قدری دشوار است؛ بنابراین به شما توصیه می‌کنیم که حتما از وکلای مطرح و ماهر مشاوره حقوقی دریافت کنید. همچنین در صورتی که به مشاوره حقوقی نیاز دارید می‌توانید از وکلای متخصص در این زمینه کمک بگیرید. 

مثال‌هایی برای اصل برائت 

اگر بخواهیم مثالی برای اصل برائت ارائه کنیم، می‌توانیم به این مورد اشاره داشته باشیم که فردی با طرح شکایت ادعا می‌کند که فرد دیگری اموال او را دزدیده است. او می‌بایست با حضور در مجامع قانونی و مراکزی که برای این کار در نظر گرفته شده شکایتی تنظیم کرده و به دادگاه ارائه نماید. 

بر اساس این اصل می‌توانیم بگوییم تا زمانی که فرد شاکی نتواند اتهاماتی که به شخص دیگر وارد کرده است را در دادگاه اثبات کند، از نظر قانونی آن شخص بی‌گناه است. به هر حال در چنین شرایطی است که فرد باید با ادله و مستندات کافی وقوع جرم دزدی و سرقت را در دادگاه به اثبات برساند و تنها پس از صدور حکم از سوی دادگاه است که می‌توانیم فرد را مجرم بدانیم. 

تمامی ما می‌دانیم که قتل جرم محسوب می‌شود؛ اما صرف اینکه یک شخص، دیگری را متهم به جرم قتل کند، دلیل بر گناهکار بودن او نیست. این جرم می‌بایست در دادگاه مورد بررسی قرار گیرد تا ادعاهای شخص، ثابت یا رد شود. تنها در صورتی که ادله و مستندات کافی در دادگاه برای وقوع قتل از سوی شخص وجود داشته باشد، می‌توانیم او را مجرم بدانیم.

در چنین شرایطی فرض کنید فرد به دادگاه فراخوانده می‌شود، اما هیچگونه دلیل و مستنداتی برای وقوع جرم از سوی او در دست نیست؛ در این صورت تصور کنید که خود او نیز به وقوع جرم اقرار ننماید؛ در چنین شرایطی باید اصل را بر بی‌گناهی فرد بدانیم و هیچ گونه دلیلی برای بازداشت کردن او از سوی قاضی وجود ندارد.

در چنین شرایطی قاضی پرونده حکم به برائت می‌دهد. در این صورت هرگز نمی‌توان فرد را به مجازات‌هایی که برای قتل در نظر گرفته شده است، محکوم نمود و این یکی از مهم‌ترین اصولی است که باید از نظر شرعی و قانونی مورد توجه قرار گیرد. شما می‌توانید سوالات مهمی که در این خصوص دارید را با یک وکیل مجرب در میان بگذارید. 

کلام آخر 

از همراهی شما مخاطبین عزیز با وب سایت حقوقی برترین وکیل تشکر و قدردانی می‌کنیم. در این مقاله تمام تلاش خود را به کار گرفتیم تا اطلاعات مفیدی را در خصوص اصل برائت به شما ارائه نماییم و بیان کردیم که باید اصل را بر بی‌گناهی افراد بگذاریم و نمی‌توان آنها را از پیش مجرم دانست و مجازات‌هایی را علیه آنها اعمال کرد. به هر حال اگر سوالی در خصوص مطالب ذکر شده در مقاله دارید، می‌توانید آن را در قسمت دیدگاه درج کنید.